چکیده:
مقاله حاضر، در صدد بررسی میراث مکتوب شیعیان فاطمی مصر در باب علوم نقلی است. «نقل»، یکی از مهمترین پایگاههای ترویج علوم دینی و وحیانی است؛ زیرا به مدد آن میتوان آموزههای الهی را به بندگان خدا منتقل ساخت. شاید راز توجه ادیان، فرق و مذاهب آسمانی به دانشهای نقلی در فعالیتهای تبلیغی و آموزشی خود، همین نکته باشد. فاطمیان اسماعیلیمذهب، از این قاعده مستثنا نبودند و در شاخههای متنوعی همچون: فقه، تفسیر، تاریخ، شعر، ادبیات و دیگر علوم نقلی فعالیت داشتند. اگرچه دستاوردهای مکتوب فاطمیان در این زمینه اندک است و بهعنوان مثال، در مباحث فقهی نوآوری چشمگیری نداشتند و در علم قرائت و تفسیر به دلیل رویکرد عقلگرایی و باطنی، تألیفات چندانی از خود به یادگار نگذاشتند، اما توجه ویژة آنها به علوم نقلی، چه با هدف حفظ موجودیت سیاسی خویش و چه با انگیزه ترویج فرقه اسماعیلیه، شایسته بازخوانی است. این نوشتار که به همین منظور سامان یافته، نشان میدهد که فاطمیان توانستند با ترسیم ساختار مناسب و کمکهای سختافزاری و نرمافزاری، علوم نقلی را به بهترین شکل ترویج نمایند.
خلاصه ماشینی:
"علم تاریخ توجه به پیشینه دینی علم تاریخ ، انگیزه ای شد تا فاطمیان در این عرصه همچون دیگر عرصه های علمی وارد شده ، از این علم غافل نشوند؛ هرچند تألیفـات تـاریخی اسـماعیلی نسبت به تألیفات دیگر حکومت ها و مذاهب کمتر است ؛ زیرا علما و متفکـران فـاطمی، از یک سو در پی ترویج و تبلیغ مذهب اسماعیلی بودنـد؛ یعنـی بیشـتر بـه مباحـث نظـری همچون کلام و فلسفه میپرداختند و از سوی دیگر، مدت زمانی که فاطمیان از نظر قالـب و محتوا مقید به اعتقادات اولیه خویش بودند، چندان قابل توجه نیسـت و اگرچـه نزدیـک ٢٠٠ سال به نام فاطمیان حکومت کردند، اما در عمل ، بیش از یک قرن به اندیشه نخست اسماعیلیه مقید نماندند و به مرور به دلیل رویکرد تساهل و تسامح ، از فرهنگ اهل سـنت 56 متأثر گشتند.
همان طورکه از این سرفصل ها بر میآیـد، از بخـش دوم جلـد چهـارم تـا هفـتم ، بـه فاطمیان اختصاص دارد و به تفصیل از چگونگی به قدرت رسـیدن در مغـرب تـا تشـکیل 77 خلافت در مصر، سخن به میان آمده است .
در واقع ، اشعار ابن هانی مجموعه ای از مباحث سیاسی ـ اعتقادی مشروعیت بخش بـه حکومت فاطمیان و دربردارنده عناصر تمدنی و فرهنگی ١٠٣ همچون : آیین ها، مراسم ، تاج و تخت و نوع لباس درباریان میباشد؛١٠٤ چنان که برای مشروعیت بخشـی فاطمیـان اشـعار ذیل را سراییده است : هوالوارث الأرض عن والدین أب مصطفیوأب مرتضی 105 ترجمه : او، وارث زمین است از دو پدر؛ پیامبر و علی."