چکیده:
در سال های پایانی سده بیستم و آغازی دهه قرن بیست و یکم ، تحولات ملموسی که در حوزه های فناوری اطلاعات ، اقتصاد و سیاســت رخ داده اســت ، از چنان شتابی /برخوردار بوده که به کاهش ســریع فاصله های مکانی و زمانی و درهم تنیدگی بیشــتر زمینه های هویتی و فرهنگی انجامیده اســت . امروزه این فرآیند روبه رشد و جهان گیر، جهانی شدن خوانده میشود. تحولات و فرایندهای ناشــی از جهانی شدن ، وضعیتی را به وجود آورده است که از یک ســو متاثر از فرآیند یکسان سازی فرهنگی، تغییرات بنیادینی در سطح هویتی و فرهنگی جوامع رخ میدهد که ممکن اســت آنها را به ســمت بیهویتی و عدم تعادل سوق دهد. از سوی دیگر، بهره برداری کارشناسانه از این فضای تازه ، در پرتو یک برنامه راهبردی دقیق ، میتواند مزایای بســیاری را در حفظ و تحکیم مبانی هویتی و فرهنگی 63 و تحدید سیاست های ناشی از یکسان سازی هویتی به ارمغان آورد. در این میان هویت فرهنگی ایران از طریق عناصری مانند زبان و ادبیات فارســی، دین ، آثار هنری، میراث فرهنگی و... میتواند با در اختیار داشــتن ابزارهای ناشی از جهانی شدن (تکنولوژی و دانش )، فرهنگ های جهانی دیگر را تحت تاثیر قرار دهد. نگارنــدگان در این مقاله ، ظرفیت های بالقوه هویت فرهنگی ایران را در حوزه های زبان و ادبیات فارســی، دین و نظام اخلاقی اســلام ، هنر، علوم و... شناسایی کرده و از ایــن طریق ، چگونگی تعامل هویت فرهنگی ایــران با هویت ها و فرهنگ های دیگر در عرصه جهانی را مورد تحلیل و توصیف قرار میدهند
خلاصه ماشینی:
"اشاعه گرایی رویکردی جغرافیایی به امر فرهنگی دارد، یعنی همواره در تلاش برای آن است که میان یک فرهنگ و یک «پهنه » سرزمینی، رابطه ای معنادار بیابد، این نظریه عمدتا از این اصل اولیه حرکت میکند که فرایند رشد و تحول ، گسترش جوامع انسانی و پدیده های فرهنگــی در آنها، بیش از آنکه اصل «ابداع » یعنی اختراع یک چیز جدید در کار بوده باشــد؛ اصل «تقلید» یعنی تکرار پدیده به دلیل همجوار شدن و انتقال دانش و مهارت ها میان جوامع وجود داشته است .
عبدالرحمن محمد بن خلدون ، فیلســوف و مورخ بزرگ اســلامی در قرن هشتم هجری / در کتاب مقدمه خود درباره برتری فرهنگ ایرانیان در تمدن اسلامی تحت عنوان «در این که بیشتر دانشوران اسلام از ایران اند» چنین نوشته است : «از شگفتیهایی که واقعیت دارد این است که بیشتر دانشوران ملت اسلام خواه در علوم شــرعی و چه در دانش های عقلی به جز در موارد نادری غیر عرب اند و اگر هم کســی بتوان یافت که از حیث نژاد عرب اند، از لحاظ زبان ، مهد تربیت و مشایخ و استادان عجمی هستند، با این که دین و صاحب شریعت عربی است » (همان :١١٩).
بر این اســاس هویت فرهنگی ایران گذشــته از ویژگیهای مثبت و منحصر به فرد که میتواند چشــم انداز روشــنی برای ارائه خود در فرایند جهانی شدن داشته باشــد،( البته در این پژوهش بر ظرفیت های مثبت و بالنده هویت فرهنگی ایران تأکید شــده / اســت )، دارای برخی ویژگیهای منفی نیز هســت که میباید با مدیریت آگاهانه مســئولین فرهنگی جامعه ، آنها را هم در ســطح عوام و هم در ســطح خواص ، برطرف کرد."