چکیده:
این پژوهش، که جنبه نظری دارد با هدف بررسی غایت شناسی تربیت عقلانی در ساحت فردی از دید آیت الله جوادی آملی انجام شده است. در این تحقیق به روش تحلیلی ـ استنباطی به این سوال پاسخ داده میشود که: "الگوی تربیت عقلانی در ساحت فردی از دیدگاه استاد جوادی آملی چگونه است؟" در پاسخ به این پرسش، نویسنده ضمن بررسی و اشاره به معنا، مفهوم، منزلت، قلمرو و شناخت عقل و تحلیلی از مفهوم تربیت عقلانی از دیدگاه آیتالله جوادی آملی و این نکته که عقل انسانی تربیتپذیر، و دارای ابعاد و اقسام نظری و عملی است، سعی کرده است با توجه به آثار ایشان اهداف و غایات تربیتی در ساحت فردی تربیت عقلانی را استخراج کند. آیت الله جوادی آملی از عالمانی است که با عنایت به این موضوع و ضرورت، اهتمامی بلیغ به طرح این مسئله ورزیده و تاملاتش را در این باب عرضه نموده است و تاکید فراوان بر منزلت عقل در هندسه معرفت دینی و تربیت عقلانی از جنبه فردی دارد. از دیدگاه ایشان، عقل بار ارزشی دارد و جزئی از دین است، نه در مقابل آن. در پایان پس از گردآوری اطّلاعات به روش کتابخانهای و تجزیه و تحلیل آنها به روش تحلیل محتوا این نتایج به دست آمد که عبارت است از: تهذیب و تزکیه نفس، محبت راستین، حیات حقیقی (شخصیت درونی) و دوری از غفلت.
خلاصه ماشینی:
عقل موهبتی است که خداوند متعال در سرشت انسان به امانت گذارده و به واسطة آن امکان شناسایی حقایق و تمیز حق از باطل و رسیدن به کمال مطلوب و سعادت که همان تربیت انسان است به او اعطا نموده و به این دلیل است که عقل در عرض سایر منابع دینی، محبت الهی و منبع مستقلی است که باعث تزکیه نفس و رسیدن به محبت، دوری از غفلت و حیات حقیقی انسان میشود؛ لذا از دید آیتالله جوادی آملی عقل واژهای است که بار ارزشی دارد؛ زیرا از یک سو به حق و باطل در حکمت نظری و از سوی دیگر به حسن و قبح در حکمت عملی مرتبط است (جوادی آملی، 1375، ج 1: 122).
پس از مروری تحلیلی بر معنای تربیت و عوامل مفهومی آن و معنا و منزلت عقل و اقسام آن از دیدگاه استاد جوادی آملی به غایات تربیتی فردی آن پرداخته میشود: 1 ـ تهذیب و تزکیه نفس گاهی، انسان در وجود خود میان دو امر قرار میگیرد و بین خواسته عقل و خواسته شهوتش گرفتار میشود؛ حتی میداند که پاسخ دادن به خواسته شهوت در این باره کار درستی نیست، ولی نمیداند چه باید بکند و در تصمیم گیری دچار مشکل میشود.
از دید استاد جوادی آملی عقل واژهای است که بار ارزشی دارد و پرورش و تربیت آن باعث تزکیه و تهذیب نفس، دوری از غفلت و رسیدن به محبت که محور تربیت است و در نهایت انسان را به حیات حقیقی (شخصیت درونی) هدایت میکند.