چکیده:
لس نهشته بادی است که به رنگ زرد مایل به خاکستری بوده و ٧٠ تا ٩٠ درصد مواد تـشکیل دهنده آن را سیلت در برگرفته است . این رسوبات به واسطه برخی ویژگی ها همچـون وجـود کانی های رس و... هم توان فرسایش پذیری قابل توجهی دارند و هم اینک پایداری لس هـا را حتی تا زاویه ٩٠ درجه برشیاتفه نیز می توان یافت . ولی با تمام این اوصاف جزو خـاکهـای فرو ریزنده محسوب گردیده و با اشباع خاک توسط آب، حرکات تودهای و ناگهـانی در آنهـا می تواند فاجعه آمیز گردد و خسارتهای جبران ناپذیری را به مدیران و برنامه ریزان شهری و همه افرادی که به هر گونه با این رسوبات در ارتباط می باشند، وارد آورد. قرارگیری شهر گرگان در یک منطقه نسبتا مرطوب از شمال شرق کشور باعث گردیده تا این شهر که هم اکنون مراحل رشد و توسعه شهری را به سرعت در حال سپری نمودن می باشد، در معرض خطر جدی قرار گیرد، لذا چنانچه توجهی ویژه به پتانسیل و دینامیک حرکتی لس در این شهر صورت نگیرد، می توان اظهار داشت که در آیندهای نه چندان دور می بایست شاهد خسارات جانی و مالی زیادی در این شهر بود. نویسنده که خود در منطقه فوق به صورت مستقیم و به تحقیق و پژوهش پرداخته است ، سعی دارد تا در این مقاله این ویژگی ها و پتانسیل های مخرب حرکتی در لس ها را جهت ارایه و استفاده تمامی علاقمندان و پژوهشگران بخصوص مدیران و برنامه ریزان شهری معرفی نماید تا بتوان ضمن جلوگیری از اینگونه خسارات، زمینه های هرچه بیشتر تحقیق را در شهرهای در حال توسعه کشور مورد توجه جدی قرار داد.
خلاصه ماشینی:
". ٢- همچنین در بحث عوامل غیر طبیعی یا انسانی نیز می توان: تغییر کاربری اراضی ، تغییر نوع پوشش گیاهی و شیوههای غلط کشاورزی، چرای بی رویه دام، اجرای پروژههای عمرانی و جادهسازی در بخش های شمالی و رشد و توسعه بیش از حد و بدون نظارت دقیق ساختمان سازی و ویلاسازی در شهر گرگان و بر روی اراضی لسی سست و ناپایدار است را نام برد.
ولی گسترش شهر چه به واسطه سکونت (در منطقه صدا و سیما) و چه به عنوان سایر فعالیت های انسانی و اقتصادی از جمله : ویلاسازی و سایر پروژههای توریستی (دره ناهارخوران) بر روی اراضی و مناطق تپه ماهوری لس می تواند زنگ خطری جدی برای مدیران و برنامه ریزان شهری محسوب گردد، زیرا همانگونه که بیان شد، لس سازندی سست و حساس بوده و پتانسیل بسیار بالایی در فرسایش پذیری و حرکات دامنه ای همچون لغزش دارد، همچنین سازند یا سنگ بستر زیرین آهکی آن نیز توان اینگونه حرکات را بعد از نفوذپذیری در هنگام بارندگی های منطقه رخ می دهد، افزایش داده لذا احداث هرگونه ساخت و ساز و همچنین سایر فعالیت های عمرانی در منطقه گرگان می بایست از قبل و با انجام مطالعات دقیق علمی صورت پذیرد.
٥- مهم ترین علل شکل گیری رخسارهای فرسایش و عوارضی که دارای مخاطرات محیطی و مورفولوژیکی در منطقه می باشند، در بخش عوامل طبیعی : زمین شناسی ، میزان املاح و کانی های موجود در لس ، شرایط اقلیمی و پوشش گیاهی است و در بخش عوامل غیر طبیعی یا انسانی نیز قطع درختان جنگل ، تغییر نوع پوشش درختان جنگل جهت احداث باغات، ورود دام به جنگل ، ساختمان سازی، ویلا سازی، برداشت لس جهت صنایع آجر سازی، احداث جاده و..."