چکیده:
شهرنشینی به طور طبیعی همراه با رشد و توسعه کشورها اتفاق می افتد، به طوری که در برخی از موارد توسعه شهرها بر روی اشکال مورفولوژیک ناپایدار سطح زمین منتهی به بروز بسیاری از محدودیت های طبیعی در توسعه آتی شهر می گردد. در حالی که تعیین و طبقه بندی اشکال مورفولوژیک سطح زمین و تعیین کاربریهای مرتبط با آنها می تواند محدودیت ها و مخاطرات طبیعی ناشی از اشکال مورفولوژیک را کاهش دهد. شهر اهر واقع در١٢٠ کیلومتری شمال شرق تبریز، در منطقه ای با محدودیت های مورفولوژیک بسیار ناشی از توپوگرافی کوهستان - های شناخته شده شمال غرب ایران واقع شده است . در این مطالعه ، مناطق مستعد توسعه آتی شهر اهر بر مبنای دادههای مورفولوژی سطح زمین طبقه بندی شده و در نهایت نتایج مطالعه به گونه بصری ارایه شده است . یکی از ابزارهای رایج ، مهم و پذیرفته شده برای تصمیم گیران در خصوص تجزیه و تحلیل دادههای فضایی و شهری و برنامه ریزی توسعه منطقه ای، سیستم های اطلاعات جغرافیایی است . همراه با توسعه سیستم های اطلاعات جغرافیایی مدیریت منابع زیست محیطی و طبیعی از سیستم اطلاعاتی برخوردار شدهاند که دادهها در آن به سهولت در دسترس قرار گرفته ، به سادگی با یکدیگر تلفیق می شوند و به راحتی قابل ویرایش هستند، به طوری که در زمینه های مختلف تصمیم گیری در خصوص مدیریت و برنامه ریزی منابع طبیعی ، مورد استفاده قرار می گیرند. در این مطالعه جهت شناسایی مناطق توسعه شهر اهر از سیستم اطلاعات جغرافیایی به طور گستردهای استفاده شده است . نتایج ارایه شده ما نشان می دهند که بخش غالب مناطق مسکونی در مراحل آتی توسعه شهر اهر (حدود ٧٥ درصد از مساحت ) در مناطقی با محدودیت های مورفولوژیک با درجات متفاوت واقع خواهند شد.
خلاصه ماشینی:
"با توجه به اینکه ویژگی های ژئومورفیک و توپوگرافیک یک مکان جغرافیایی نه تنها در پراکندگی و یا تجمع فعالیت های انسانی موثر است ، بلکه در نهایت یکی از عوامل موثر در در شکل و سیمای فیزیکی ساختهای فضایی نیز به شمار می آید، برنامه ریزی زیربنایی شهر نیز به دور از تاثیرات شرایط ناشی از مورفولوژی ناهمواری ها نیست ، چرا که محل و جهت گیری ناهمواری ها در مسایلی مانند ساخت و ساز شهری یا در وضعیت جابجایی جمعیت شهر و غیره نقش انکارناپذیری دارد (خیام، ١٣٧٤).
شیب زیاد معابر، نفوذناپذیری و شدت سیل بر روی آنها و یخ زدگی در مواقع سرد سال باعث ایجاد مشکل در تردد و ترافیک در سطح خیابانها می شود و این موضوع در شهرهایی همچون اهر که افزایش جمعیت و سطح شهر را طی سالهای اخیر تجربه نموده و با توجه به شرایط اقلیمی آن در حال حاضر نیز نمود بیشتری پیدا کرده، برای برنامه ریزان و طراحان شهر در روند توسعه آتی باید مورد توجه قرار گیرد.
باید توجه داشت که اگرچه از نظر مورفولوژی برخی از اراضی حاشیه شهر اهر با مناطق داخلی شهر همگن هستند و توسعه فیزیکی بر روی این مناطق با حداقل مسایل مربوط به محدودیت های مورفولوژیک همراه است اما سایر عوامل تاثیرگذار در فرایند توسعه شهری که در قلمرو عوامل غیر طبیعی قرار دارند، از جمله فرایند خدمات رسانی و مسایل و مشکلات اقتصادی مربوط به گسترش شبکه حمل و نقل به این مناطق می تواند در تبدیل آنها به محدودههای شهری به عنوان عوامل محدود کننده مطرح شوند."