چکیده:
موسیقی عرفانی، حاصل آمیختگی ادبیات عرفانی با عالم موسیقی است و از آن جا که موسیقی عرفانی، بازتاب عواطف و تخیلات صافی عارفانه است، ارمغان آن، میتواند تداعی احساسات عارفانه نیز باشد. در میان متصوفه و بسیاری از موسیقیدانان، از این موسیقی به عنوان ابزاری برای عرفانی، « سماع » تعالی روح و سیر و سلوک عرفانی یاد میشود. این کاربرد موسیقی، در مبحث نمودی تمام عیار مییابد؛ به گونهای که حتی برخی از متصوفه لزوم کاربرد موسیقی برای رسیدن به مقامات عرفانی را امری انکارناپذیر میدانند. اما چنین کاربردی از سوی خود اهل تصوف هم به صورت مطلق پذیرفتنی نیست. ضمن این که نقش موسیقی برای شهود حقایق والای آسمان معرفت، مگر در مواردی خاص و برای اشخاص ویژه، قدری جای تامل دارد. در این مقاله کوشیده شده است تا نقش موسیقی در سیر و سلوک و شهود عرفانی مورد بررسی قرار گیرد.موسیقی عرفانی، حاصل آمیختگی ادبیات عرفانی با عالم موسیقی است و از آن جا که موسیقی عرفانی، بازتاب عواطف و تخیلات صافی عارفانه است ، ارمغان آن، میتواند تداعی احساسات عارفانه نیز باشد. در میان متصوفه و بسیاری از موسیقیدانان، از این موسیقی به عنوان ابزاری برای تعالی روح و سیر و سلوک عرفانی یاد میشود. این کاربرد موسیقی، در مبحث «سماع» عرفانی، نمودی تمام عیار مییابد؛ به گونه ای که حتی برخی از متصوفه لزوم کاربرد موسیقی برای رسیدن به مقامات عرفانی را امری انکارناپذیر میدانند. اما چنین کاربردی از سوی خود اهل تصوف هم به صورت مطلق پذیرفتنی نیست . ضمن این که نقش موسیقی برای شهود حقایق والای آسمان معرفت ، مگر در مواردی خاص و برای اشخاص ویژه، قدری جای تامل دارد. در این مقاله کوشیده شده است تا نقش موسیقی در سیر و سلوک و شهود عرفانی مورد بررسی قرار گیرد.
Mystical music، is the output of the mixture of mystical literature and the music world. Since mystical music is a reflection of pure mystical emotions and imagination so it''s result can lead to mystical feelings. Amongst Sufis and many of musicians، this kind of music is known to be a facility to grow the spirits (anagogy) and mystical journey and behavior (Seyr va Solook). This usage of music in the Samā’ (The whirling dance of Dervishes)، will have a thorough pose; in a way that some of Sufis would regard it as an obligation to reach high mystical stages. But even this kind of usage is not thoroughly acceptable amongst Sufis themselves. Moreover the obligatory of music to unveil the fact high in the knowledge sky is in doubt except in very specific occasions. This essay has tried to analyze the influence of music in spiritual journey and mystical intuition.
خلاصه ماشینی:
"(احیاءعلوم الدین ، ج٦، ص١٣٦) ادعای پیوند بین موسیقی و عرفان، ما را بر آن میدارد که ضمن تلاش برای ارائه تبیینی روشن از جایگاه موسیقی در عرفان و شفافسازی سنخیت بین آن دو، به پاسخ این پرسش دست یابیم که آیا میتوان عموما برای نوعی از انواع موسیقی، در عالم سلوک عرفانی، جنبه ابزاری قائل شد؟ به عبارت دیگر آیا مؤانست با موسیقی میتواند منجر به شهود و شناخت عرفانی در سالک و غیر سالک گردد؟ ١- پیشینۀ کاربرد معنوی موسیقی مشهورترین و البته قدیمیترین نمونۀ ثبت شدة رابطۀ معنویت با موسیقی در تاریخ باستان، مربوط به پیروان فیثاغورث ١ است .
اما تفاوتهای عمدهای نیز در این جا وجود دارد که نمیتوان از آنها چشم پوشید؛ عمدهترین و مهم ترین تفاوت بین این دو ادراک حضوری، «متعلق » آن دو است که علم حاصل از آن دو را کاملا متفاوت با یکدیگر میسازد؛ ادراک حضوری موسیقی، ادراکی صرفا جزئی و متعلق آن «انفعالات عاطفی» ایجاد شده در نفس است که ممکن است برای هر انسان و یا هر جنبدة دیگری غیر از او حاصل شود.
بنابراین آنچه در بیان عرفا پیرامون تأثیر موسیقی و سماع بر نفوس سالکان آمده، آن است که موسیقی عرفانی، تداعیگر همان عواطف صافی و احساسات پاک عارفانه ای است که نفس سالک در اثر تهذیب و تداوم در طریق سلوک، کسب کرده است و موسیقی، در اینجا تنها تداعیگری بیش نیست و قابلیت ایجاد چنین احساساتی را در همه کس ندارد."