چکیده:
ماهیت حق بیماران در نظام عدالت کیفری چیست ؟ آیا مطابق تحلیل هوفلدی از حق ، این حق از جمله انواع حق ـ وظیفه (تکلیف ) است یا حق ـ امتیاز؟ در این مقاله ضمن تبیین ماهیت حقوق بیماران در نظام عدالت کیفری و بیان آثار آن ، به بررسی ابعاد این حق در مراحل مختلف اجرای عدالت کیفری از جمله در مراحل تعقیب ، تحقیق ، محاکمه ، صدور حکم و اجرای آن پرداخته می شود. بدون تردید با توجه به انواع بیماری ها و بیماران نظام عدالت کیفری در هر کدام از مراحل مذکور، باید رویکردی افتراقی نسبت به بیماران و از جمله بیماران خاص ، روانی و... داشته باشد. بررسی چنین رویکردی در نظام عدالت کیفری ایران ، نقاط قوت و ضعف آن را تعیین خواهد نمود. همچنین وظایف مجریان عدالت کیفری از جمله پلیس ، مراجع تعقیب و تحقیق ، قضات و متصدیان اجرای کیفر و به ویژه کیفر سالب آزادی و همچنین وظایف مدیریت بهداشت و درمان مراکز سالب آزادی نسبت به بیماران متهم و محکوم از جمله دیگر مباحث کاربردی در این پژوهش است . به علاوه حق برخورداری از عفو بیماران خاص ، برخورداری از بیمه درمانی مناسب ، ویزیت و ملاقات مستمر و منظم مدیریت بهداشت زندان از جمله دیگر حقوق بیماران در نظام عدالت کیفری است که مورد بحث قرار خواهد گرفت . مسوولیت یا عدم مسوولیت بیماران متهم یا محکوم در پرداخت هزینه های درمانی نیز از جمله مباحث قابل مطالعه در این خصوص می باشد. در پایان به بحث درباره ی ضمانت اجرای عدم رعایت حقوق بیماران در نظام عدالت کیفری پرداخته خواهد شد.
خلاصه ماشینی:
"با وجود این ، نظر به اینکه در قلمرو نظام عدالت کیفری ، حکومت و نمایندگان آن از جمله بازیگران اصلی فرآیندهای مختلف اجرای عدالت کیفری یعنی مراحل تعقیب ، تحقیق ، محاکمه ، صدور و اجرای حکم تلقی می شوند، و نیز با توجه به این که متهمان و محکومان به ویژه محکومان به تدابیر سالب آزادی اعم از بازداشت های موقت و حبس از دسترسی آزادانه به امکانات بهداشتی ـ درمانی به طور کامل یا نسبی محروم می باشند، ویژگی مطالبه ای بودن حقوق بیماران متهم یا محکوم به خصوص محکومان مشمول تدابیر سالب آزادی از قوت و اهمیت بیشتری برخوردار است ، به نحوی که حکومت با سلب آزادی از اشخاص مذکور، اگر چه حق تصدی و تعرض به سلامت و تمامیت جسمانی آنها راندارد، به واسطه ایجاد محدودیت در دسترسی آزادانه آنها به امکانات درمانی ـ بهداشتی ، وظیفه و تعهد بیشتری بر تامین امکانات مذکور و رفع موانع موجد افزایش مخاطرات برای سلامت جسمانی و روانی آنها دارد.
همچنین مطابق اصول دوم تا پنجم سند مذکور، پزشکان و پرسنل بهداشتی زندان ، ترتیبات دیگری را در مورد زندانیان و به خصوص زندانیان بیمار باید رعایت نمایند که به ترتیب عبارتند از : عدم شرکت ، معاونت و تلاش برای ارتکاب شکنجه و سایر رفتارها و تنبیهات ظالمانه ، غیرانسانی و تحقیرآمیز نسبت به اشخاص زندانی (اصل دوم ) خودداری از ایجاد هرگونه ارتباط غیرحرفه ای میان پزشکان و پرسنل بهداشتی با زندانیان (اصل سوم )، عدم استفاده از دانش حرفه ای در بازجویی از افراد تحت بازداشت به نحوی که مخل سلامت جسمی یا روانی آنها باشد (اصل چهارم ، اجتناب از استفاده از دانش حرفه ای جهت به بند کشیدن و انقیاد شخص تحت بازداشت مگر در موارد خاص و بسیار ضروری (اصل پنجم ) (امیرارجمند، ١٣٨١، ص٢٧٥ـ٢٧٧)."