چکیده:
پایش و مدیریت بهینه منابع طبیعی نیازمند اطلاعات به هنگام و صحیح است. در این راستا نقشههای کاربری/ پوشش زمین یکی از مهمترین منابع اطلاعاتی در مدیریت منابع طبیعی محسوب میشود. مدیریت بهینه منابع نیازمند بررسی، شناخت تغییرات و تخریبهای منابع در گذشته و برنامهریزی صحیح و اصولی به منظور کنترل و مهار تخریبات احتمالی حادث شده در آینده میباشد. یکی از روشهای کارآمد جهت پیشبینی تغییرات پوشش و کاربری اراضی مدل زنجیرهای مارکوف است. در این مطالعه تغییرات پوشش اراضی طی سالهای گذشته و امکان پیشبینی آن در آینده با استفاده از مدل زنجیرۀ مارکوف در دشت بسطاق بررسی شده است. بدین منظور با استفاده از تصاویر سنجندههای MSS (1366)، ETM+ (1381) و OLI (1393) و اطلاعات جانبی منطقه، تغییرکاربری اراضی تهیه و نقشه کاربری اراضی سال 1403 پیشبینی گردید. تعیین نقشههای کاربری پس از انجام تصحیحات بر روی تصاویر ماهوارهای، تعیین نمونههای آموزشی و ارزیابی دقت طبقهبندیها با استفاده از ضریب کاپا صورت گرفت. نتایج نشان میدهد که طبقه فاقد پوشش/ بایر و مرتع، پویاترین کاربریهای موجود در منطقه بوده که درصد مساحت این اراضی طی 1366 تا 1393 به ترتیب برابر 64/21% (افزایشی) و 14/31% (کاهشی) بوده که بیانگر تخریب کلی و جایگزینی کاربریهای ضعیفتر در منطقه است. نتایج حاصل از پیشبینی تغییرات در فاصلة زمانی 1403-1393، نشان داد که طی این دوره احتمال میرود 98% اراضی مسکونی، 88% اراضی فاقد پوشش، 77% اراضی شور، 45% اراضی مرتعی و، 37% کشاورزی بدون تغییر باقی خواهند ماند. همچنین تبدیل کاربری مرتع به اراضی فاقد پوشش بالاترین (94/41%) و تبدیل اراضی فاقد پوشش به اراضی مسکونی (02/0%)، مرتع به اراضی مسکونی (03/0%)، دارای کمترین احتمال تبدیل هستند. نقشه پیشبینی حاصله از مدل زنجیره مارکوف برای ارائه دیدی کلی به منظور مدیریت بهتر منابع طبیعی بسیار حائز اهمیت است.