چکیده:
رهیافت فوکویی با خارج شدن از مسئله دولت و کاوش در آن بر پایهی حکومتمندی، مسیر جدیدی از تحقیق دربارهی ماهیت دولت و اجزای تحلیلی آنرا مطرح کرده است. فوکو با ابداع مفهوم «حکومتمندی» علاوهبر ترجیح تمرکز بر کردارهای حکومتی بهجای نهادها در نظریهی سیاسی، روند دخالت ذهنیتها در کردارهای حکومت را به نمایش میگذارد و با اینکار پرده از تحولی در ذهنیت حکومت در عصر جدید بر میدارد که امروزه ابعاد ویژهای یافته است. بهطور کلی از نگاه فوکو، دولت یک پدیدهی اختراعی است که از سویی به «عقلانیتهای حکومتی» بهعنوان بعد فکری و از سویی دیگر به «فنون حکمرانی» بهعنوان بعد کرداری مرتبط میشود. علاوهبر این «سامانههای حکومتی» را نیز بهعنوان بعد نهادی دولت میتوان به این دستگاه تحلیلی افزود تا ارائهی تحلیل سه بعدی «دولت» (عقلانیت، کردار، نهاد) از دیدگاهی انتقادی بهنحوی تکمیل شود که کاربست آن، دامنه وسیعی از حکمرانیهای لیبرال و غیرلیبرال را شامل شود. رهیافت فوکویی با خارج شدن از مسئله دولت و کاوش در آن بر پایه ی حکومت مندی ، مسیر جدیدی از تحقیق درباره ی ماهیت دولت و اجزای تحلیلی آن را مطرح کرده است . فوکو با ابداع مفهوم «حکومت مندی » علاوه بر ترجیح تمرکز بر کردارهای حکومتی به جای نهادها در نظریه ی سیاسی ، روند دخالت ذهنیت ها در کردارهای حکومت را به نمایش می گذارد و با این کار پرده از تحولی در ذهنیت حکومت در عصر جدید بر می دارد که امروزه ابعاد ویژه ای یافته است . به طور کلی از نگاه فوکو، دولت یک پدیده ی اختراعی است که از سویی به «عقلانیت های حکومتی » به عنوان بعد فکری و از سویی دیگر به «فنون حکمرانی » به عنوان بعد کرداری مرتبط می شود. علاوه بر این «سامانه های حکومتی » را نیز به عنوان بعد نهادی دولت می توان به این دستگاه تحلیلی افزود تا ارائه ی تحلیل سه بعدی «دولت » (عقلانیت ، کردار، نهاد) از دیدگاهی انتقادی به نحوی تکمیل شود که کاربست آن ، دامنه وسیعی از حکمرانی های لیبرال و غیرلیبرال را شامل شود.
Purpose: The present paper aims to articulate Michel Foucault’s thought for analyzing the problematic of the state. “Foucault vision of modern state” is not paid attention by political theoreticians as much as micro-physics analysis. While on the contrary، it can open a new research domain through which one can survey and investigate the various domains of the state.
Design / Methodology / Approach: Investigating on Foucault’s those works which have not been known such as College de France Lectures on the basis of “textual methodology” and taking advantages of descriptive-analytical approach، the paper seeks to elucidate Foucauldian method of analyzing procedures، mechanisms and components of modern state، rereading his theoretical arguments as well.
Findings: The present paper indicates that in the course of a theoretical shift، Foucault begin to take into consideration the problematic of government as a new dimension in the analysis of power whereby the relations of power is studied within the viewpoint of leadership. He addresses to “the genealogy of Modern State”، which the connection between political rationality and the government lies at the heart of it، in addition to “the genealogy of Modern Subject”. Abandoning the problematic of the state and exploring it on the basis of Governmentality، Foucauldian approach has raised a new way of investigating the nature and component of the state. By inventing the concept of Governmentality، Foucault represents the process of affection of mentality upon government’s practices، besides concentrating on governmental practices rather than institutions. By this start point، he reveals a transformation in the mentality of government in modern ages which nowadays has became spread in a large scale. As a whole، in Foucault’s view، the state is considered as a construct which، on the one hand، is related to the governmental rationalities (as the intellectual dimension) and، on the other hand، to the art of government (as the Practical dimension). There is no such thing as a state، but there is art of government. Governmental apparatus can be added to this analytical framework (as an Institutional dimension)
Originality / Value: Offering a Three-dimensional analysis of the "state" (composed of rationality، practice، institution) on the basis of a critical view، this sort of analysis will be included a wide range of liberal and illiberal governances. This analytical frame work، which is based on an anti-essential vision of the state، is considerably deserved to explain the components of modern state and seems useful in dealing with the problematic of the state in Iran.
خلاصه ماشینی:
"را محاصره می کند جنبه ی روبنایی دارد (فوکو، ١٩٨٠: ١٢٢)؛ یا این هشدار وی که می گوید محور قرار دادن دولت به قصد تحلیل قدرت چندان ثمربخش نیست : «این اندیشه که دولت ، به عنوان سرچشمه یا محل تلاقی قدرت ، باید در تبیین همه ی تجهیزات و دستگاه های سازماندهی قدرت در نظر گرفته شود، از نظر من برای تاریخ چندان ثمربخش نیست ، یا شاید به توان گفت که ثمرات آن تا انتها به مصرف رسیده است » (فوکو در اسمارت ، ١٣٨٥: ١٦٢)؛ همین طور تمسخر فوکویی عشق به دولت یا بحث هایش علیه دولت هراسی ، هنگامی که می گوید: «امروزه تمام کسانی که اندیشه ی دولت هراسانه دارند، باید بدانند که در مسیر باد حرکت می کنند» (فوکو، ١٣٩٠: ٢٦٤).
این مفهوم با تاکید بر اهمیت «اداره » و رهبری ، از یک سو ناظر بر تلاشی برای جلب توجه به پیوند میان مسئله حکومت و شیوه های تفکر و به طور مشخص دخالت تفکر در کردارهای حکومت است و از سوی دیگر برای تحلیل ظهور شکل خاصی از قدرت در عصر جدید، به استخدام گرفته می شودکه اکنون به عنوان نئولیبرالیسم و فنون حکمرانی ویژه ی آن ، توسعه یافته است ؛ به همین سبب چنان که مایکل دین نیز اشاره دارد (دین ، ١٩٩٩: ٢٤) می توان دو معنای گسترده از مفهوم حکومت مندی را در این ادبیات از هم تمیز دادکه البته معنای دوم بسط تاریخی اولی است ."