چکیده:
جنبـش غـلات عـراق در عهـد خلافـت هشـام بن عبدالملک یکـی از جنبش هـای سیاســی و فکــری اســت کــه آثــار فراوانــی در تاریــخ سیاســی و اندیشــه های مذهبــی غــلات بـر جـای نهـاده اسـت . ایـن حرکـت بـه رهبـری هفـت تـن از شـیوخ غالـی کوفـه در سـال (١١٩ق ) صـورت گرفـت . از ایـن جنبـش در برخـی منابـع بـه عنـوان «وصفـا» یـاد شـده . ایـن جنبــش یکــی ازمســتقل ترین حرکت هــای تاریخــی غــلات شــیعی اســت کــه تقریبــا هــم زمـان بـا جنبش هـای پایانـی خلافـت امویـان و قبـل از همـۀ آن هـا در کوفـه آشـکار گردیـد. امـا از آن جـا کـه در فضـای پـر التهـاب جریان هـای آشـکار و پنهانـی کـه منجـر بـه سـقوط امویــان شــد صــورت گرفــت آن چنــان مــورد توجــه قــرار نگرفــت ، بــه ویــژه آن کــه ایــن حرکـت ، ماهیتـی بدعت آمیـز داشـت و در بسـتری از افـکار و آراء رازآمیـز، سـری و غالـی صــورت گرفــت . اطلاعــات تاریخــی و فکــری در بــاب آن روایت هــا و اتهام هــای عقیدتــی کفرآمیـز بـه نـدرت ثبـت شـده اسـت . ایـن پژوهـش بـه دنبـال آن اسـت کـه ضمـن بررسـی چگونگــی و چرایــی وقــوع ایــن حرکــت ، پیشــینۀ فکــری ، زمینه هــای سیاســی ماهیــت و خاسـتگاه اجتماعـی ایـن حرکـت غالیانـه را بررسـی نمـوده و تأثیـر اهمیـت آن را در رشـد و رواج اندیشــه های غلوآمیــز نشــان دهــد.
خلاصه ماشینی:
"پـس از آمـدن امـام علـی (ع ) بـه عـراق ، چنیـن اندیشـه هایی بــا توجــه بــه ویژگی هــای شــخصیتی فوق العــاده ایشــان در میــان بدویــان مهاجــر و اعــراب جنوبــی کــه بیشــتر بــا آییــن نصــاری و یهــود آشــنایی داشــتند شــکل محمدبن مکرم بن منظــور(١٣٦٣)، لســان العــرب ، ج ٧، قــم : ادب الحــوزه ، ص ٣٦٨؛ احمدبن محمــد فیومــی مقــری (١٤٠٥ق )، المصبـاح المنیـر فـی غریـب الشـرح الکبیـر للواقعـی، ج ٢، قـم : دارالهجـرة ، صـص ٤٥٢-٤٥٣؛ محمـد مرتضـی زبیـدی واسـطی [بی تا]، تـاج العـروس مـن جواهـر القامـوس ، ج ٢، الطبعـة الثانیـه ، بیـروت : دارالمکتبـــة الحیـــاة ، ص ٢٦٩ عبدالکریـم الشهرسـتانی [بی تا]، الملـل و النحـل ، صححـه وعلـق علیـه احمـد فهمـی و اشـرف احمـد عبدالعزیـز، الجـزء الاول ، بیــروت : دارالکتــب العلمیــه ، ص ١٧١؛ الاشــعری القمــی (١٣٦٠)، المقــالات و الفــرق ، صححــه و قــدم لــه محمــد جـواد مشـکور، چ ١، تهـران : انتشـارات علمـی و فرهنگـی ، ص ١٧٩؛ ابوالحسـن الاصفهانـی (١٣٧٧)، صـراة النجـاه ، تصحیـح ابوالقاســم شــرافت ، ج ١، تهــران : چاپخانــۀ اســلامیه ، چ ١٠، ص ٧٧.
بـا توجـه بــه اعتــراف صریحــی کــه مالک بن اعیــن در نــزد ابومســلم بــه عنــوان یکــی از معتمدیـن محـرم راز خـود داشـته و بـه ارتبـاط واقعـی و همـکاری اش بـا حرکـت غــلات کوفــه علیــه عامــل هشــام بن عبدالملک اذعــان نمــوده اســت بــا چنیــن اعترافــی می تــوان بــه ایــن نتیجــه دســت یافــت کــه جریــان سیاســی هاشــمیه و هــواداران بنی عبــاس کــه در ایــن زمــان تکاپوهــای مخفــی و فعالیت هــای سیاســی خــود را شــدت بخشــیده بودنــد بــا غــلات کوفــه مرتبــط بوده انــد و در صــدد بــوده از نفــوذ و قــدرت اجتماعــی پیــروان آنــان در کنــار ســایر جریان هــا علیــه امویــان اســتفاده نماینــد و یــا حداقــل بــا تحریــک غــلات ، عوامــل دولــت امــوی را در گیــر و ســرگرم نماینــد و از چنیــن فضــای بــه ســود خــود بهــره بــرداری طبری ، همان ، ج ٨، ص ٢٠٢؛ ابن مسکویه ، همان ، ج ٣، ص ١٠٤."