چکیده:
طب سنتی ایران یک مکتب علمی با مبانی فکری آزموده شده است که از فلسفه و اصطلاحات خاص خود برای تشخیص و درمان بیماریها استفاده میکند. یکی از این موارد، واژه «مسام » است (به معنی سوراخ یا منفذ) که مستقیما یا با واسطه ، موجب ظهور بعضی علایم و بیماریها میشود و نقش اصلی را در درمان بسیاری از بیماریها ایفا میکند. در این مطالعه با جستجو در مقالات و کتب مرجع طب سنتی، عبارات مرتبط با موضوع مسام ، گردآوری و بررسی شده اند. «مسام » به منافذ طبیعی بسیار کوچکی گفته میشود که بر سطح پوست و دیگر اعضای بدن از جمله پلک ، جفت ، رحم ، غشای سینوویال ، عضله و عروق ریه وجود دارند. این منافذ امکان ورود، خروج و تبادل مواد مختلف و داروها را ممکن میسازند؛ همچنین جهت تشخیص و درمان برخی بیماریها از قابلیت تغییر در مسام استفاده میشود. حکمای طب ایرانی بدون استفاده از امکانات پیشرفته امروزی و تنها با مشاهده برخی آثار، به وجود عواملی غیرمحسوس جهت تبادل مواد پی برده بودند که به همه این عوامل واژه «مسام » داده بودند و با آن ها به تشخیص و درمان بسیاری از بیماریها میپرداختند.
خلاصه ماشینی:
"(١٩, ٢٠) تجهیزات مختلفی برای اندازه گیری و سنجش کارکرد منافذ پوستی وجود دارند که میتوان به این موارد اشاره کرد: دستگاه Stereoimage Optical)SOT (Topometer جهت اندازه گیری ابعاد منافذ پوستی، چسب سبوم (Sebotape) برای اندازه گیری سبوم مترشحه (١٩)، ماکروفوتوگرافی (Macro photography) و عکس های بالینی جهت مشاهده دهانه منافذ، درموسکوپی خشک و ویدئومیکروسکوپی(١٩, ٢٣, ٢٤)، تصویربرداری توسط نور ماورای بنفش (Ultraviolet-light-enhanced visualization) با مشاهده وجوه مختلف پیلوسباسه (١٨, ٢٥)، ارزیابی شکل ظاهری پوست (Skin Relief Assessment) جهت اندازه گیری منافذ پیلوسباسه و عرق (٢٦)، تکنولوژی حسگر تصویر سیلیکون (silicon image sensor technology) برای شناسایی منافذ غدد عرق فعال و پیلوسباسه (٢٧) و روتراشی سطح پوست با سیانوآکریلات Cyanoacrylate Skin) (Surface Stripping جهت تشخیص چگالی و اندازه فولیکول ها و کومدون ها.
(٢٩) لازم به ذکر است که حکمای طب ایرانی علی رغم مسامات قابل مشاهده پوست ، قایل به وجود مسام ناپیدا حتی در اعضای دیگر بدن نیز بودند؛ از جمله در لبه پلک (٧) و چشم ، سطح مفاصل ، عضلات ، رحم و همچنین غشای تغذیه کننده جنین (٦).
(٣٥) درکتب طب ایرانی نقش های دیگری نیز برای مسام ذکر شده است ؛ از جمله این که مسام ، یکی از راه های ورود مواد خارجی به بدن میباشد و با نفوذ انتخابی مواد موجب تفاوت اثر داروهای خوراکی و موضعی میشود؛ بدین صورت که در مصرف ضمادها تنها جوهر لطیف ناری آن ها از مسام عبور کرده و مانع نفوذ جوهر ارضی آن ها میشود."