چکیده:
نحوة گویش قرآن در نام آوری پیامبران با دو عنوان «رسول » و «نبی»، خاستگاه اظهار نظر عالمان مسلمان دربارة تفاوت آن دو شده است . این مساله را در آیات ، روایات و متون کلامی بررسی کردیم . از گویش قرآن ، هم سان انگاری این دو مفهوم به دست آمد. روایت هایی از ائمه ع یافتیم که نبی، صدای فرشته را میشنود یا در خواب مشاهده میکند، اما رسول در بیداری هم میبیند؛ لذا ارتباط آن ها عموم و خصوص مطلق است . از مقطعی که آثار آن را در قرن سوم یافتیم ، شهرت یافته که ارتباط آن ها عموم و خصوص مطلق با معیار شریعت ، کتاب و معجزه است . منشا این تفاوت گذاری جدید، نوع ماموریت و مبانی قول ائمه ع است ؛ که البته هم چنان با مخالفت برخی متاخران مواجه است . آیهالله مصباح یزدی بر اساس قول علامه طباطبائی، تفاوت را در اتمام حجت رسول دانسته که استدلال ایشان را ناکافی یافتیم .
خلاصه ماشینی:
"وی یادآوری میکند که نبی بر وزن فعیل میتواند در معنای اسم فاعل بیاید که در این صورت یعنی آورندة خبر مهم و بزرگی که سبب آرامش مردم میشود؛ و میتواند در معنای اسم مفعول بیاید که به معنای کسی است که خبر مهم و بزرگی به او داده میشود تا به انسان هابرساند (راغب ، ١٣٩٢ق :٥٠٥)؛ اما برخی گفته اند نبی از ریشۀ «نبوه » (معتل واوی ن ب و) به معنای زمین بلندی است که با آن راه مییابند؛ لذا در دستگاه زبانی قرآن نبی، انسان بلندمرتبه ای است که دارای درجۀ رفیع و والاست و خداوند او را برگزیده است (ابن منظور، ١٤١٤ق ، ١٥: ٣٠٢).
آلوسی که دیدگاه خود را بر پایۀ هم سان انگاری بنا کرده میگوید: «نبی کسی است که از ذات و صفات حق تعالی و دیگر مسائلی که برای عقول بشری مستقلا قابل دریافت نیست ، خبر میدهد و رسول کسی است که مأموریت اصلاح نوع بشر را بر دوش دارد؛ لذا نبوت مربوط به جنبۀ خبردهی پیامبر از خداوند است و رسالت مربوط به جنبۀ بعثت و ارسال آن ها به سوی بشر است ؛ هرچند دومیاخص از اولی است (آلوسی، ١٤١٥ق ، ٣: .
ربانیگلپایگانی در مخالفت با این قول تأکید میکند که اتمام حجت الهی بر مردم به فرستادن گروهی از پیامبران که رسول نامیده شده اند، اختصاص ندارد، بلکه این مطلب ویژگی همۀ پیامبران الهی است که آیات قرآن گویای آن است که از عموم پیامبران ،به عنوان رسولان الهی یاد کرده که با ارسال آنان ، حجت الهی بر بشر تمام میشود (ربانیگلپایگانی، ١٣٩١: ١٠٥)."