چکیده:
حکم ارتداد، یکی از فروعات مسلم فقهی اسلام می باشد که بر اساس آن، فرد مرتد، محکوم به مجازات باشد. علاوه بر منتقدین ، بسیاری از مدافعین نیز بر این باورند که حکم مذکور، بر خلاف یکی از بدیهی ترین حقوق اولیه انسان، یعنی آزادی عقیده و بیان می باشد. در این راستا، کتب و مقالات بسیاری توسط اندیشمندان به رشته تحریر درآمده است که به اعتقاد ما بر اساس همین باور به نقد و بررسی موضوع پرداخته و از حد جمع آوری آراء و مقایسه آنها با یکدیگر فراتر نمی روند تا این که پاسخی برای رفع این پارادوکس باشد. مقاله حاضر تلاش می کند تا ضمن بازخوانی متون فقهی و تحلیل واژه های عقیده، کفر و ارتداد، میزان صحت و سقم این ادعا را روشن نماید. از بررسی های به عمل آمده در متون فقهی و مبانی کلامی آزاد اندیشی در اسلام و با در نظر گرفتن معنای صحیح عقیده، کفر و ارتداد چنین استنباط می شود که پارادوکسی وجود ندارد؛ زیرا آیات و روایات، مرتد را از آن جهت مرتد می دانند که وی ماهیتا کافر، و آن هم از نوع محارب است ؛ و کافر از نظر اسلام، تعریف خاص خود را داشته، و در حوزه عقلانیت و عقیده جای نمی
گیرد تا این که مجازات وی، مخلّ آزادی عقیده باشد.
خلاصه ماشینی:
"از بررسی های به عمل آمده در متون فقهی و مبانی کلامی آزاد اندیشی در اسلام و با در نظر گرفتن معنای صحیح عقیده، کفر و ارتداد چنین استنباط می شود که پارادوکسی وجود ندارد؛ زیرا آیات و روایات، مرتد را از آن جهت مرتد می دانند که وی ماهیتا کافر، و آن هم از نوع محارب است ؛ و کافر از نظر اسلام، تعریف خاص خود را داشته ، و در حوزه عقلانیت و عقیده جای نمی گیرد تا این که مجازات وی، مخل آزادی عقیده باشد.
نکات قابل استنباط از آیه فوق الذکر که در اکثر تفاسیر نیز به آن اشاره شده و آیه را در مقام استعباد و غیر ممکن بودن هدایت مرتد دانسته اند به اختصار چنین است : ١- مرتد، مصداق بارز کافر است با کفری مضاعف ؛ ٢- مرتد به آن چه که حق است کاملا واقف بوده و به آن یقین دارد، زیرا به وسیله بینات ، حق بر او آشکار شده و به حق ، اعتراف کرده است ؛ ٣- کسی که یقین خود را زیر پا گذارد بر خلاف دستگاه ادراکی خود قدم برداشته است ؛ ٤- کسی که حق را علی رغم آشکار بودن کتمان کند بر خلاف مسیر عقلا حرکت کرده و بر خلاف فطرت خود و دیگران سخن گفته است ؛ ٥- مرتد، انسانی لجوج ، خودخواه و ضد حق و ضد منطق است ؛ ٦- خداوند دشمن کسانی است که ضد عقل و عقلانیت عمل می کنند و لعن و نفرین خدا و عدم آمرزش مرتدین در قرآن در واقع دفاع از عقلانیت و فطرت بشر است (مجمع البیان ."