چکیده:
ترکیــه و ایــران دو کشــور مهــم مســلمان و همســایه به شــمار می آینــد ولــی اســلام گرایی ، در ایــن دو کشــور، از آغــاز تاکنــون متفــاوت بــوده اســت . (تاریخچــه ) همیــن تفاوت هــا، ابهامــات زیــادی را در فهــم عمیــق اســلام گرایی مــدرن پدیــد مــی آورد. (مســاله ) موضوعــی کــه کم تــر موردتوجــه پژوهش گــران قــرار گرفتــه اســت . (پیشــینه ) در ایــران حکومتــی اســلامی قــدرت را در دســت دارد. ایــن حکومــت ، اســلام را برنامــه ای کامــل و جامــع بــرای تمــام ابعــاد زندگــی انســان تلقــی می کنــد. درحالی کــه ترکیــه دارای حکومتــی ســکولار اســت و نیروهــای اســلام گرا، گرچــه بــر هویــت و ارزش هــای اســلامی تاکیــد دارنــد ولــی بــه نظــر می رســد بــه نوعــی بــا حکومــت ســکولار کنــار آمده انـد. پرسـش اصلـی در ایـن مقالـه بـه تبییـن و توضیـح ایـن تفـاوت بــاز می گــردد. (پرســش ) برخــی زمینه هــای تاریخــی و اجتماعــی اســلام گرایی در دو کشــور را در توضیــح ایــن تفاوت هــا می دانیــم . (فرضیــه ) مقصــود ایــن مقالــه در راســتای انجــام مطالعــات مقایســه ای میــان ایــن دو کشــور تعریــف می شــود. (هــدف ) نیــل بــه ایــن هــدف ، بـه کمـک روش توصیفـی - تحلیلـی و بـا اسـتفاده از منابـع کتابخانـه ای موجــود دنبــال می شــود. (روش ) بــه بــاور مــا، در ترکیــه نــوع خــاص اســلام عرفانــی و در ایــران اســلام فقهــی موجــب بــه قــدرت رســیدن یــک حکومــت اســلامی گردیــده اســت . (یافتــه )
خلاصه ماشینی:
"در ایــران پــس از وقــوع انقــلاب ، دولتــی اســلامی قــدرت را بـه دسـت گرفـت کـه خـود را مدعـی اجـرای صحیـح اسـلام در عصـر کنونـی می دانـد و بــا اعتقــاد بــه اینکــه اســلام در تمــام زمینه هــای سیاســی ، اقتصــادی و اجتماعــی دینـی کامـل و جامـع اسـت ، سـعی در اجـرای احـکام اسـلامی دارد١.
در ایــن نــوع اســلام گرایی ، بــا اینکــه ارزش هــا و هویــت اســلامی اهمیـت دارنـد ولـی هـدف ، تشـکیل دولـت اسـلامی نمی باشـد و هم چنیـن ارزش هـای مدرنــی چــون آزادی ، کثرت گرایــی و حقــوق بشــر می تواننــد بــه صــورت پررنگ تــر عرض انـدام نماینـد و در واقـع هـدف ایـن اسـت کـه اسـلام را به گونـه ای تفسـیر نمـود کـه بـا ایـن ارزش هـا کنـار بیایـد.
(مجتهــد شبســتری ، ١٣٧٩: ١٧- ٢١) بنابرایـن ، برخـلاف توجـه بـه معنـا و محتـوا کـه راه را بـرای تفسـیر شـخصی و تکثـر معرفتــی بــاز می گــذارد، می تــوان گفــت تأکیــد بــر نص گرایــی و تلقــی متــون مقــدس بــه عنــوان یــک امــر عینــی و فراتاریخــی ، همان گونــه کــه در فقــه رایــج اســت ، راه را بــرای یــک قرائــت رســمی کــه مــورد پذیــرش متولیــان اصلــی آن می باشــد میســر می گردانــد و ایــن ویژگــی پارادایــم اســلام موجــود در ایــران اســت .
هم چنیــن اســلام کنونـی ترکیـه میـراث اسـلام عثمانـی اسـت کـه بـه دلیـل حکومـت ایـن امپراتـوری بــر گروه هایــی بــا گرایش هــای دینــی مختلــف ، متضمــن میــزان قابل توجهــی از کثرت گرایــی و تســاهل می باشــد."