چکیده:
گسترش بانکداری اسلامی در دهههای اخیر، ضرورت تدوین شاخصهای ارزیابی میزان تحقق آرمانهای آن را دو چندان کرده است. سؤال اصلی این مقاله این است که چگونه میتوان وضعیت بانکداری اسلامی را ارزیابی کرد. یافتههای این مقاله، با روش تحلیلی، نشان میدهد که رعایت موازین فقهی اسلام و تحقق اهداف شریعت، دو بعد محوری در بانکداری اسلامی را تشکیل میدهند. مؤلفههای بعد اول، حذف ربا، جهالت، فساد و رعایت فقه قراردادها و مؤلفههای بعد دوم، کارایی، همگرایی بخش بانکی و حقیقی، عدالت، ایفای مسئولیت اجتماعی، تکریم مشتری و ترویج قرضالحسنه میباشند. در این مقاله، برای سنجش میزان رعایت موازین فقهی نماگرهای قرارداد واقعی، اطلاعات بانکداری اسلامی، اطلاع از مفاد قرارداد، سلامت بانکی، تخصیص در زمینه قرارداد و مطالبات غیرمعوق معرفی شدهاند. برای ارزیابی تحقق اهداف شریعت نیز نماگرهای کارایی، حاشیه سود بانکی، برابری فرصت، تسهیلات غیررانتی، امهال معسر، توازن منطقهای تسهیلات، کارمزد عادلانه، تخصیص تسهیلات تکلیفی، تأمین مالی طیب، پرداخت به موقع تسهیلات، و تخصیص قرضالحسنه مطرح شدهاند. شاخص پیشنهادی بانکداری اسلامی، میانگین ساده نماگرهای رعایت موازین فقهی و تحقق اهداف شریعت است.
In recent decades، an Islamic banking development has doubled the necessity for the codification of the indexes on evaluating the level of realization of their causes. The main question of this paper is that، how can we evaluate the Islamic banking position. Using analytic method the findings of this paper show that observing fiqhi principles of Islam and realization of the Sharia causes form two pivotal aspects of Islamic banking. The components of first aspect are; the elimination of usury، ignorance، corruption and observance of contracts’ fiqh ، and the components of second aspect are; efficiency، the convergence of bank and real sectors، justice، performance of social responsibility، dignifying the customer and promotion of Qard al-hasanah loan. In this paper، to evaluate the level of observance of fiqhi’s standards we have introduced the indicators of real contracts، Islamic banking data، knowing the overall meaning of contract، security of banking، allocation in the field of contract and non-delayed claims. To evaluate the realization of the sharia causes we have propounded the indicators such as; efficiency، the banking interests margin، the equality of opportunities، non-rental facilities، giving a chance to the insolvent، regional balance of facilities، justly commission، allocation of duty facilities، providing pure finances، timely payment of facilities and allocation of Qard al-hasanah loan. The offered index of Islamic banking is the simple average of the indicators of fiqhi’s standards and realization of the sharia causes.
خلاصه ماشینی:
"نماگرهای بانکداری اسلامی مفهوم ابعاد مؤلفهها نماگر بانکداری اسلامی رعایت ضوابط حذف ربا (ارزش قراردادهای صوری) 1- (ارزش قراردادهای صوری منتهی به ربا / ارزش کل قرارادادهای تأمین مالی) فقدان غرر و جهالت (شناخت مفاهیم و قراردادها) نرخ آگاهی کارکنان و مشتریان بانکی از مفاهیم و مفاد قراردادهای بانکی 1- (قراردادهای همراه با جهل نسبت به مفاد قرارداد / کل قراردادها) فقدان اکل مال به باطل (ارزش اختلاس و ارتشاء) ارزش تأمین مالی عاری از فساد / ارزش کل تأمین مالیها رعایت فقه قراردادها (عمل به شرایط قرارداد) ارزش تسهیلات بهکاررفته در زمینه قرارداد / کل تسهیلات 1- (مانده مطالبات معوق / مانده کل مطالبات) تحقق اهداف کارایی (رابطه داده ستاده) نسبت ستاده به نهاده بانک / نسبت ستانده به نهاده بانک معیار همگرایی بخش بانکی ـ حقیقی (نرخ سود بانکی و واقعی) |متوسط تغییرات نرخ سود قطعی / متوسط تغییرات نرخ سود واقعی| متوسط نرخ سود تسهیلات بانکی / متوسط نرخ سود انتظاری عدالت توزیعی (برابری فرصت، سرانه تسهیلات، امهال معسر، کارمزد عادلانه) موافقان وجود برابری فرصت در دسترسی به خدمات / حجم نمونه مانده تسهیلات غیررانتی / مانده تسهیلات سرانه تسهیلات مناطق محروم / سرانه تسهیلات مناطق برخوردار مانده مطالبات استمهال شده بدهکاران معسر / مانده کل مطالبات بدهکاران معسر نرخ کارمزد دریافتی / نرخ کارمزد واقعی مسئولیت اجتماعی (تسهیلات تکلیفی، تأمین مالی طیب) ارزش تسهیلات تکلیفی تخصیصیافته / ارزش تسهیلات تکلیفی مصوب ارزش تأمین مالیهای فاقد هزینههای بیرونی / ارزش کل تأمینمالیها تکریم مشتری (رضایت مشتری، دوره انتظار تسهیلات) افراد دارای رضایت از خدمات بانکی / حجم نمونه میانگین دورة انتظار تسهیلات / میانگین دوره متعارف انتظار تسهیلات تخصیص قرضالحسنه (تسهیلات قرضالحسنه) ماندة قرضالحسنه اعطایی / مانده مؤثر منابع قرضالحسنه منبع: یافتههای پژوهش منابع ابدالی، علی و همکاران، 1388، «طراحی مدلی ارزیابی کارایی و درجهبندی شعب بانکهای تجاری با استفاده از تکنیک تحلیل پوششی دادهها»، بانک و اقتصاد، ش 100، ص 46 - 50."