چکیده:
اعتیاد به مواد مخدر یکی از دغدغههای جامعة ایرانی طی تاریخ آن محسوب میشود. پیدایش بعضی از انواع مواد مخدر و اشکالی از اعتیاد در ایران به قرون میانة تاریخ کشورمان بازمیگردد. پژوهش پیش رو به روش توصیفی ـ تحلیلی در پی پاسخ به این سؤال است که مصرف مواد مخدر در قرون میانة تاریخ ایران چه وضعیتی داشته است؟ یافتههای پژوهش حکایت از آن دارد که انواع مواد مخدر و در رأس آن تریاک و حشیش در آن دوران با کارکردهای درمانی، تفننی ـ تفریحی، تسکینبخشی و نیز سیاسی ـ انتقامی رواج داشت. نگرش عمومی به مواد مخدر به علت عوارض و پیامدهای نامطلوب آن در حوزههای فردی و اجتماعی منفی بود. همچنین حکومتها در قبال مسئلة اعتیاد، غالبا به دلایلی چون مشغلههای سیاسی ـ نظامی یا علقههای شخصی به مواد مخدر، سیاست بازدارندهای در پیش نمیگرفتند و صرفا دربارة سربداران و به طور گذرا از سیاست ممنوعیت استعمال مواد مخدر در این دوران اطلاعاتی در دست است.
خلاصه ماشینی:
پژوهش پیش رو به روش توصیفی ـ تحلیلی در پی پاسخ به این سؤال است که مصرف مواد مخدر در قرون میانة تاریخ ایران چه وضعیتی داشته است؟ یافتههای پژوهش حکایت از آن دارد که انواع مواد مخدر و در رأس آن تریاک و حشیش در آن دوران با کارکردهای درمانی، تفننی ـ تفریحی، تسکینبخشی و نیز سیاسی ـ انتقامی رواج داشت.
همچنین از متون ادبی قرون میانة اسلامی بهخوبی هویداست که این نوع مادة مخدر در جامعة ایران آن روز رواج بسیاری داشت؛7 چنانکه شعرایی چون سعدی (د 690 ق) و مولوی (د 672 ق) بدان در اشعار خود به طور مکرر اشاره داشته و مهمتر از همه از نوع نگرشها به آن در اجتماع آن روز خبر دادهاند (برای مشاهدة نمونهها ← سعدی، 1356: 842، 844 ؛ مولوی، 1377: 1/ 380).
6. اعتیاد و نگرشهای اجتماعی ـ انتقادی اگرچه در قرون میانة تاریخ ایران ظاهرا محدودیتی برای مردم در مصرف مواد مخدر وجود نداشت، اما منابع از نوعی نگرش منفی در اجتماع این عصر خبر میدهند.
نکتة ظریف اینجاست که ظاهرا مسئلة اعتیاد به مواد مخدر و شیوع آن در بین اجتماع قرن هفتم قمری به حدی بوده است که ذهن عارف شهیری چون او را نیز به خود درگیر کرده است و البته در نهایت خود از بینشی عمومی در دل این قرون حکایت دارد.