خلاصه ماشینی:
"کومش ، قومس ، ایالت ، شهر، دامغان ، صد دروازه ، هکاتوم پولیس ، سمنان مقدمه در مـورد وجـه تسـمیة ایالـت یـا اسـتان باسـتانی کومـش یـا قومـس ، کـه امـروزه بخشـی از محـدودٔە اسـتان سـمنان را در بـر میگیـرد، چندیـن نظریـه وجـود دارد: «[۱] قومـس در ابتدا "کومـه شـه " بـوده و کومـه بـه معنـای کمیـن گاه شـکار اسـت و کومـش کمیـن گاه شـکار شـاه معنـا می دهـد، زیـرا در ایـن منطقه از دیرباز شـکارگاه های بسـیاری وجود داشـته اسـت .
مقدسـی ، مـورخ قـرن چهـارم هجـری ، نیـز قومـس را ایالـت می نامـد: «قومـس ناحیـة وسـیعی اسـت که باصفاسـت و میوه های نیکو دارد و وسـعت آن هشـتاد فرسـنگ در هفتاد فرسـنگ اسـت و بیشـتر آن کـوه اسـت ، در قومـس شـهر کـم و مـردم کمتـر در ایـن نواحـی زندگـی میکننـد، در ایـن ناحیـه بـر اثـر وجـود مراتـع زیـاد گلـه داری رواج دارد و خـراج ایـن ایالت زیاد اسـت و هوای آن معتدل اسـت ، قصبه [مرکز] آن دامغان و شـهرهای آن سـمنان و بسـطام و روسـتای بـزرگ آن بیـار و مغـون اسـت » (مقدسـی ، ۱۳۶۱: ۵۱۸) .
در کتـاب حـدود العالـم ، کـه از کتاب هـای نثـر قـرن چهـارم هجـری اسـت (۳۷۲ ق)، نیـز قومـس بعـد از زلزلـه یـک ایالـت بـزرگ معرفـی شـده اسـت : «کومـش ناحیـه ای اسـت مـا بیـن ری و خراسـان بـر راه حجـاج و انـدر میـان کوه هاسـت و ناحیـه ای اسـت آبـادان و پرنعمـت و بـا مـردان جنگـی ، و از وی جامـه نیکـو خیـزد و میوه هایـی کـه اندر همه جهان چنان نباشـد و از آنجـا بـه گـرگان و تبرسـتان رونـد» (حقیقـت ، ۱۳۷۹: ۱۶۹) ."