چکیده:
در نگرش جدید جهانی، آب کالایی اقتصادی- اجتماعی بوده و یک عنصر حیاتی در توسعه اقتصادی و اجتماعی هر کشوری محسوب می شود. بنابراین اهمیت کنترل و استفاده بهینه از منابع آبی در دسترس، انکارنشدنی است. برنامه ریزی آرمانی به عنوان ابزاری برای تخصیص بهینه آب، جهت تجزیه و تحلیل و حل مسائلی با آرمان ها و اهداف متعدد استفاده می شود. در مطالعه حاضر به منظور تخصیص بهینه آب سد مهاباد، به عنوان یکی از ده سد پر آب کشور، از برنامه ریزی آرمانی اولویتی استفاده شده است. دادههای مورد استفاده مربوط به دوره زمانی 1387-1355 بوده که با استفاده از روش مونت کارلو شبیه سازی شده است. اهداف اولویت دار شامل تأمین آب شرب، تأمین آب کشاورزی و تولید برق می باشند. نتایج نشان داد، با توجه به اهداف تصمیم گیرنده و درنظر گرفتن ترتیب اولویت آرمان ها، می توان آب تخصیصی به بخش کشاورزی و شرب را افزایش داد. بدین ترتیب با افزایش تخصیص آب به بخش کشاورزی، می توان سطح زیر کشت بیشتر و به دنبال آن درآمد ناخالص بیشتری بدست آورد. همچنین با اولویت اول قرار دادن تولید برق، می توان برق بیشتری نسبت به دیگر شرایط تولید کرد.
Water is a vital factor in economic and social development of each country. Thus، control and efficient use of available water resources is inevitable. In the present study، in order to determine optimal water allocation of Mahabad Dam reservoir، lexicographic goal programming was used. The data for period 1966-2007 were simulated by the Monte Carlo method. Multiple goals of securing drinking water، agricultural water and electricity production were considered. The results of the study showed that، to maximize objectives of managers، allocation of water to agriculture and drinking could be increased.
خلاصه ماشینی:
در این راستا مدل برنامه ریـزی آرمانی به عنوان ابزاری برای تخصیص بهینه آب سد مهاباد در نظر گرفته شد.
مـدل هـای چنـد هدفه از جمله برنامه ریـزی آرمـانی از انـواع سیسـتم هـای حمایـت تصـمیم گیـری هسـتند کـه در مدل سازی و تجزیه و تحلیل مسائل تصمیم گیری و مدیریت منابع طبیعی به علـت در نظـر گـرفتن اهداف متضاد و چندگانه به طور گسترده مورد استفاده قرار میگیرند(رومرو، ٢٠٠٤).
مدل برنامه ریزی آرمـانی بـه طـور کلـی از چهـار بخـش متغیرهای تصمیم ، محدودیت های سیستمی، محدودیت های آرمانی و تابع هدف تشکیل شده است .
در مطالعه حاضر تابع هدف برنامه ریزی لکزیکوگرافی، به صورت زیر نوشته میشود: Minimize Z = P1 d1- + P2 d2- + P3 d3 (2) - که در آن P ها اولویت هر یک از آرمان های حداکثر کردن درآمد ناخالص کشـاورزان ، تولیـد آب شرب و تولید برق میباشند.
رابطـه (٩) محدودیت مصرف آب در مصارف شهری است که مقدار حجم آب داده شده برای مصرف شـرب در طی ١٢ ماه سال ٨٧ بیان میکند.
باید خاطر نشان کرد ترتیب اولویت های این سیستم بـه منظـور برنامه ریزی بر اساس شرایط منطقه و همچنین ترجیحات مدیران و تصمیم گیرندگان بنا نهاده شـده است نتایج و بحث از مشخصه های مهم برنامه ریزی مخازن سدهای چند منظـوره ، ماهیـت پیچیـده مصـارف و نیازهای آبی میباشد که به پیروی از پارامترهای محیطی، فرهنگی، تکنولوژی و مدیریتی در دامنه وسیعی تغییر و نوسان میکند.
در جـدول (٣) تخصیص آب به بخش شرب در اولویت های مختلف طی ١٢ ماه نشان داده شده است .
Application of Goal Programming in a Multi-Objective Reservoir Operation Model in Tunisia.
A multistage fuzzy-stochastic programming model for supporting water- resources allocation and management.