چکیده:
گرایش روزافزون به استفاده صلحآمیز از انرژی اتمی در کنار ترس از گسترش تسلیحات هستهای و وقوع جنگی هستهای، جامعه بینالمللی را به انعقاد معاهده منع گسترش سلاحهای هستهای (1968) سوق داد. منع گسترش سلاحهای هستهای، حق استفاده صلحآمیز از انرژی هستهای برای همه اعضا و خلع سلاح هستهای، سه ستون اصلی این معاهده را شکل میدهند. با وجود این، مفهوم، دامنه شمول و حدود حقوق و تعهدات دولتهای عضو در رابطه با این ستونها، همواره از مسائل مورد اختلاف گروههای مختلف دولتها، بهویژه کشورهای دارنده سلاح هستهای و کشورهای فاقد سلاح هستهای بوده است. مناقشه بر سر فعالیتهای هستهای ایران، از جمله موضوع حق غنیسازی اورانیوم، نمونه بارزی از این اختلافات است. بر پایه یافتههای تحقیق حاضر، استفاده از انرژی هستهای حقی عام و ذاتی است که کلیه دولتها به موجب حقوق بینالملل عام از آن برخورداند. اما این حق عام، در معاهده منع گسترش سلاحهای هستهای با تعهد به عدم گسترش و ساخت سلاح هستهای محدود شده است. به این ترتیب، هر دولت، تا زمانی که چنین تعهدی را نقض ننموده از کلیه حقوق خود، شامل غنیسازی اورانیوم برخوردار است.
خلاصه ماشینی:
"این نکته را نیز باید اضافه نمود که هیچ محدودیتی در زمینه نوع و میزان فعالیت هستهای کشورها به موجب حقوق بینالملل عام وجود ندارد و هر دولت میتواند از کلیه مراحل چرخه سوخت هستهای شامل Kiss, Alexander, "State Responsibility and Liability for Nuclear Damage", Denver Journal of International Law & Policy, Vol. 35, 2006, p.
نکته دیگری که در مورد اساسنامه آژانس میتوان ذکر نمود این است که اساسنامه بهصراحت تولید سلاح هستهای را برای دولتهای عضو منع نمیکند بلکه تنها ارائه کمکها و مساعدتهای خود به کشورهای عضو را به عدم انحراف به سمت اهداف نظامی مشروط نموده است و در همین زمینه از اعضا اخذ تعهد مینماید.
برنامه اقدام مشترک موقت ژنو در حالیکه ایران طبق مقررات موافقتنامه پادمان با آژانس وظیفهای برای افشای این تأسیسات نداشت و به دلیل جلوگیری از مانعتراشیهای مخالفین برنامههای خود را بهصورت غیرعلنی پیش میبرد، اما در سال 2002 افشای این فعالیتها توسط منابع غیررسمی منجر به باز شدن موضوع فعالیتهای هستهای ایران در شورای حکام آژانس بینالمللی انرژی اتمی و سپس شورای امنیت و بروز مناقشهای هستهای میان ایران و غرب گردید.
اگرچه بهدلیل اختلافات با آژانس بینالمللی انرژی اتمی در خصوص زمان اعلام گزارش برخی فعالیتهای هستهای، ایران به قصور در اجرای تعهدات خود طبق مقررات موافقتنامه پادمان متهم و بر همین اساس پرونده هستهای ایران به شورای امنیت ارجاع شد، اما با توجه به اینکه در گزارشهای آژانس هیچگاه انحراف برنامه هستهای به سمت سلاح هستهای اثبات نشده است، ایران نیز مانند سایر اعضای معاهده از همه حقوق هستهای خود از جمله غنیسازی اورانیوم برخوردار میباشد."