چکیده:
پس از اینکه عبدالحسین زرینکوب به موضوع عقدة حقارت خاقانی اشاره کرد، عدهای با این دیدگاه، مخالف و برخی با آن موافق بودهاند. یکی از روانشناسانی که نگاهی علمی نسبت به عقدة حقارت داشته، آلفرد آدلر است. او در «روانشناسی فردنگر» خود با بررسی سبک زندگی، به تحلیل ویژگیهای روانی افراد میپرداخته است. در روانشناسی فردنگر معیار اصلی سنجش سلامت روانی افراد، علاقة اجتماعی است. تلاش برای برتری، دیگر ویژگی مهم روانشناسی فردنگر است. بر این اساس، افرادی که از سلامت روانی برخوردارند، برای موفقیتهای جمعی تلاش میکنند و افرادی که از سلامت روانی برخوردار نیستند، برای برتریهای شخصی. روانشناسی فردنگر بهترین دیدگاه برای تحلیل روانشناختی اشعار خاقانی و روشن شدن موضوع عقدة حقارت اوست. جمعآوری دادهها در این مقاله به شیوة کتابخانهای صورت گرفته است و در آن با روش پژوهش تحلیلیـ توصیفی به تحلیل روانشناختی مؤلف (شاعر) پرداخته شده است. هرچند برخی از نشانههای عقدة حقارت در اشعار خاقانی وجود دارد، اما این شواهد به اندازهای نیست که بتوان دربارة آن با قطعیت سخن گفت و با توجه به ضعف علاقة اجتماعی در برخی از اشعار خاقانی و علاقة فردی مبالغهآمیز او و نیز میل به برتریجویی شخصی وی، میتوان نتیجه گرفت که این شاعر برجسته تا اندازهای گرفتار عقدة برتری بوده است.
خلاصه ماشینی:
"هرچند برخی از نشانه های عقدة حقـارت در اشعار خاقانی وجود دارد، اما این شواهد به اندازه ای نیست که بتوان دربـارة آن بـا قطعیـت سخن گفت و با توجه به ضعف علاقۀ اجتماعی در برخی از اشـعار خاقـانی و علاقـۀ فـردی مبالغه آمیز او و نیز میل به برتریجویی شخصی وی، میتوان نتیجه گرفـت کـه ایـن شـاعر برجسته تا اندازه ای گرفتار عقدة برتری بوده است .
٢ـ پیشینۀ پژوهش پیش از این در چهار مقاله به تحلیل روانشناختی خاقانی پرداخته شده یا مطالبی مرتبط بـا آن ذکر شده اسـت کـه عبارتنـد از «خاقـانی؛ شخصـیت خودشـیفته و کمـال گـرا» (رضـایی و همکاران ، ١٣٩٠: ٢١٧ـ٢٤٢)، «تحلیل روانشناختی خودستاییهای خاقانی بـر مبنـای دیـدگاه کارن هورنای» (بهنام فـر و طلایـی، ١٣٩٣: ٦٩ــ ٩٢)، «پـارادوکس تکبـر و تواضـع در شـعر و شخصیت خاقانی» (راستگو و راستگوفر، ١٣٩٢: ٤٧ـ٧٨) و «نارسیسم یا خودشـیفتگی در شـعر خاقانی» (چهرقانی، ١٣٨٢: ٤٥ـ٤٩).
نتیجه گیری به هیچ وجه در این مقاله سعی بر تحمیل نظریۀ عقدة برتری بر اشعار خاقانی نبوده است و نمیتوان با قطعیت دربارة آن سخن گفت ؛ زیرا از یک طرف مضـامین متعـالی در شـعر خاقـانی فراوان است و در اشعار فراوانی نیز به آنها پرداخته شـده اسـت و اتفاقـا بسامدشـان نسـبت بـه موضوعات مرتبط با عقدة برتری بیشتر است و از طرف دیگر، اطلاعات موجود از زندگی خاقانی، به ویژه دوران کودکی او، بسیار محدود است ."