چکیده:
قرآن کریم ، حدود چهارده قرن پیش از سوی خداوند متعال بر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نازل شده و بین زمان نزول قرآن و مخاطبان فعلی و مفسران آن ، فاصله زمانی ایجاد شده است . این سوال مطرح میشود که آیا این فاصله زمانی بین نزول قرآن و مفسر در فهم و تفسیر آیات موثر است یا خیر؟ نوشتار حاضر، این مساله را به عنوان یکی از مبانی تفسیر بررسی کرده است . روش تحقیق ، توصیفی و تحلیلی با تکیه بر منابع کتابخانه ای است . در این زمینه ، سه دیدگاه را میتوان برشمرد: ١.عدم تاثیر فاصله زمانی بین نزول قرآن و مفسر در تفسیر؛ ٢. تاثیر تام فاصله زمانی در جلوگیری از فهم ؛ ٣. تاثیر فی الجمله فاصله زمانی در تفسیر. دیدگاه سوم دیدگاه برگزیده است ، یعنی گرچه فاصله زمانی در تفسیر موثر بوده و مفسر را در فهم آیات با مشکل جدی مواجه میسازد؛ اما مانع از فهم و تفسیر قرآن نیست ، بلکه میتوان از طریق دقت در قرائن داخلی آیات و بهره گیری از قرائن خارجی مانند فضای نزول به فهم روشنی از آیات دست یافت . این دیدگاه را میتوان با سه مقدمه اثبات نمود: الف ) مانعیت فی الجمله فاصله زمانی در تفسیر؛ ب )ضرورت آگاهی از فضای نزول در تفسیر قرآن ؛ ج ) امکان بازسازی فضای نزول با علم اسباب نزول و نقل های معتبر تاریخی.
خلاصه ماشینی:
"دیدگاه سوم دیدگاه برگزیده است ، یعنی گرچه فاصله زمانی در تفسیر مؤثر بوده و مفسر را در فهم آیات با مشکل جدی مواجه میسازد؛ اما مانع از فهم و تفسیر قرآن نیست ، بلکه میتوان از طریق دقت در قرائن داخلی آیات و بهره گیری از قرائن خارجی مانند فضای نزول به فهم روشنی از آیات دست یافت .
تأثیر فیالجمله فاصله زمانی در تفسیر (دیدگاه برگزیده ) قائلین این دیدگاه که بیش تر دانشمندان علوم قرآنی را تشکیل میدهند، عقیده دارند که به طور حتم این فاصله زمانی در تفسیر تأثیرگذار بوده و مفسر را در فهم آیات با مشکل جدی مواجه میکند؛ اما این گونه نیست که مانع از فهم و تفسیر قرآن باشد، بلکه تاثیر آن فی الجمله بوده ، میتوان از طریق دقت در قرائن داخلی و بهره گیری از قرائن خارجی موجود، به خصوص فضای نزول ، به فهم روشن و درستی از آیات رسید.
همچنین یکی از قواعد تفسیر آن است که در فهم مفاد استعمالی آیه ، باید واژگان آن را مطابق با معنای عصر نزول معنا کنیم ؛ یعنی با استفاده از روش های مختلف ، به معنای واژه مطابق با عصر نزول دست یابیم و فاصله زمانی بین نزول قرآن و زمان فعلی را این گونه بازسازی کنیم .
از مقدمات فوق این نتیجه حاصل میشود که فاصله زمانی بین نزول قرآن و مفسر، فیالجمله بر تفسیر تأثیر داشته ؛ ولی از طریق مراجعه به روایات اسباب نزول و نقل های تاریخی معتبر قابل بازسازی و جبران است ."