چکیده:
فرهنگ هر جامعه نشانه میزان رشد و تعالی معنوی آن جامعه است. بر همین اساس گرافیک محیطی به منزلة شاخهای جدید از هنرهای کاربردی در کنار کاربردهای متنوعی که دارد، از طریق ایجاد ارتباط تصویری در فضاهای عمومی به ارتقای سطح نگرش افراد می پردازد. اما عوامل زیادی چون همزمانی احتمالی سایر رسانههای جمعی و همچنین مشکلات ارزیابی بازخوردها، موجب عدم اطمینان از میزان خالص اثربخشی این رسانة هنری در میان سایرین شده است. اما به راستی میزان اثربخشی گرافیک محیطی در کمک به ارتقای فرهنگ جامعه یا حل نمونهای از یک مشکل فرهنگی، از نظر کمی چه مقدار است؟ پژوهش حاضر سعی کرده است از طریق روشهای میدانی، ضمن محدود کردن سایر عوامل مؤثر بر رفتار(چون ترغیب، تشویقهای کلامی و...) و با ارسال پیام تنها به گروه هدف، میزان تغییر رفتار آنها را قبل و بعد از اجرای یک کمپین گرافیک محیطی با موضوع تبلیغ فرهنگی از نظرکمی ارزیابی کند. بر همین اساس شیوه نیمه آزمایشی با مطالعه موردی ارتقای فرهنگ تفکیک پسماند در بین دانشآموزان پایة چهارم، پنجم و ششم دبستان، مبنای کار شد. پس از انتخاب تصادفی نمونه آماری با 230 نفر دانشآموز و 14 نفر پرسنل، چند استند محیطی متناسب با موضوع، طراحی، اجرا و در مدرسه نصب شد. برای ارزیابی بازخوردها نیز از دو روش استفاده شد: 1. اندازهگیری حجم پسماندهای ریخته شده در سطلهای بازیافت، قبل و بعد از نصب استندها (متغیر مستقل) بر مبنای شیوة سریهای زمانی. 2. توزیع پرسشنامه قبل و بعد از نصب استندها (پیشآزمون و پسآزمون) برای ارزیابی میزان اثربخشی طرح بر متغیرهای وابستة آگاهی، ترغیب، بهبود رفتار و تناسب طرح. نتایج پژوهش فوق علاوه بر اثبات اثر ترغیبی گرافیک محیطی در مسائل فرهنگی، نشان داد که حجم پسماندهای تفکیک شده بعد از اجرای این متغیر مستقل، با افزایش بیش از صددرصدی روبهرو بوده است. همچنین تحلیل پرسشنامة دانشآموزان و معلمان، در قالب نمودارهایی به نمایش در آمد که تغییرات معناداری را در هر یک از متغیرها نشان میدهد.
خلاصه ماشینی:
"در صورت به کارگیری صحیح، همة رسانههای ارتباطی میتوانند به افزایش آگاهی و توسعة تفکر و دانش مردم منجر شوند که اهرم و ابزاری برای توسعة فرهنگی محسوب میشود (ژیرار،1372: 67) و در مسیر نیل به این هدف، با توجه به قابلیتهای ذکر شده برای فرهنگ و هنر، گرافیک محیطی نیز به مثابه یک رسانه در راستای پیشرفت فناوری، از خمیرمایه هنر برای تبلیغات فرهنگی 2 سود میجوید.
تبلیغات فرهنگی بهرهگیری از ابزارهای متداول در بازاریابی تجاری برای ایجاد تغییر در جامعه هدف است که تبلیغکنندگان آن، بعد از تحقیق در مورد مخاطبان به منظور برانگیختن آنها برای تغییرات رفتاری خاص، از مزایای تمامی رویکردهای آموزشی و ترغیبی استفاده میکنند.
قبل از اجرای طرح از سطلهای ساده بازیافت که به تفکیک نوع مواد بازیافتی و به رنگ زرد در کنار هم قرار گرفته بودند، استفاده شد و در اجرای طرح مورد نظر، در کنار استفاده از المانهای محیطی از سطلهایی با رنگآمیزی جدید در طراحی استفاده شد که نمودار 6 میزان این جذابیت را قبل و بعد از اجرا نشان میدهد.
بر این اساس، متغیر چهارم با وجود کسب نمره بیشتر در مقایسه با سایر متغیرها قبل از اجرای طرح، دچار کمترین تغییر بعد از اجرای طرح شده؛ بدین معنا که طراحی کودکانه دارای تأثیر ناچیزی بر دیدگاه معلمان بوده است.
بدین ترتیب با فراهم آوردن بسترهای ارتباطی مستقیم و تعاملی و قرار دادن گروه هدف در بطن موضوع، در صدد بوده تا برای درونیکردن ارزشهای فرهنگی گام بردارد و در این مسیر از اصول هنر گرافیک محیطی و روانشناسی استفاده نماید."