چکیده:
جریانهای فکری- فرهنگی هر کدام به اعتباری جریان نامیده شدهاند. این اعتبار ناشی از آرای آنان، کنشگران مطرح، تاثیرات عینی در صحنه اجتماع، گروههای حامی و... است؛ اما با کدامین معیار یا بر اساس کدام مقسمی میتوان تصویری از فضای نظری جامعه ایران در سده اخیر به دست داد؟ این پرسش، محور اصلی مقاله حاضر است که تلاش شده است با استفاده از منابع مختلف، اصلیترین مبانی یا مبادی تفکیک و تقسیم جریانهای فرهنگی کشور را روشن کند و درنتیجه مدعی است جریانشناسی معاصر در ایران ذیل این شکافها یا مسائل قابل احصا و دستهبندی است: دین، هویت، سنت و تجدد، روشنفکری، حکومت دینی (اسلام سیاسی) و فرهنگ.
خلاصه ماشینی:
"است؛ اما با کدامین معیار یا بر اساس کدام مقسمی میتوان تصویری از فضای نظری جامعه ایران در سده اخیر به دست داد؟ این پرسش، محور اصلی مقاله حاضر است که تلاش شده است با استفاده از منابع مختلف، اصلیترین مبانی یا مبادی تفکیک و تقسیم جریانهای فرهنگی کشور را روشن کند و درنتیجه مدعی است جریانشناسی معاصر در ایران ذیل این شکافها یا مسائل قابل احصا و دستهبندی است: دین، هویت، سنت و تجدد، روشنفکری، حکومت دینی (اسلام سیاسی) و فرهنگ.
بدین ترتیب بعد از تجدد که اولین و مهمترین دال مرکزی تحولات مشروطه تا کنون در ایران است، میتوان فهرستی از موضوعات را به عنوان مسائل اصلی شناسایی کرد که جریانشناسیها معمولا گرداگرد آنها سامان گرفته است؛ نویسنده کتاب حدیث پیمانه بر این باور است که شناخت ظهور و افول جریانها در ایران نیازمند شناخت تاریخ شکلگیری و هویت آنهاست و در آنجا پنج مفهوم کلیدی مذهب و عصبیت، غرب و غربزدگی، منورالفکری و استبداد استعماری، روشنفکری و جابهجایی قدرت و سنت و تجددطلبی دینی محوریت دارند (پارسانیا، 1380، ص25).
نتیجهگیری مطابق آنچه در مسئله تحقیق آمده بود، هدف نوشتار شناسایی الگوی جریانشناسی شارحان و گزارشگران، مورخان و ناقدان تاریخ اندیشه و فرهنگ- و سیاست- در ایران بود و با توجه به اینکه رویکرد جریانشناسی در ایران، اگرچه به شکلی تصاعدی در حال رشد و گسترشاند، متناسب شرحی که داده شد، در اغلب این جریانشناسیها، مبانی یا مبادی تفکیک و تقسیم جریانهای فرهنگی روشن نیست؛ درواقع تحلیلگر در برخی موارد روشن نمیکند که در جستجوی یافتن کدامین مسئله، جریانها را بررسی میکند؛ چراکه ممکن است در صورت شفافسازی موضوع، این نکته هویدا شود که بسیاری از جریانها، درباره موضوع مورد نظر سکوت کردهاند."