چکیده:
>هدف مقاله، کشف و بررسی گفتمانهای هنری سینما بعد از وقوع انقلاب اسلامی و پاسخ به پرسشهایی است که درخصوص انواع و ویژگیها و عوامل ناظر بر این گفتمانها وجود دارد؛ لذا روش ترکیبی تحلیل گفتمان و تحلیل محتوا با تاکید بر مطالعات کیفی بهعنوان روش تحقیق این مقاله برگزیده شده است.
یافتههای تحقیق نشان میدهد که علل تسری گفتمان انقلاب اسلامی به سینما، اسلام خواهی و بومی بودن این گفتمان از یک سو و مذهبی بودن جامعة ایران از سوی دیگر است. بر همین مبنا انقلاب اسلامی در عرصة هنر سینما بهفراخور موقعیت باعث شکلگیری چهار گفتمان سینمایی شد که شناسایی و جداسازی این گفتمانها و آشکارسازی ویژگیهای هریک از آنها از یافتههای اصلی این مقاله بهشمار میرود. براساس این فرایند ازطریق چارچوب نظری گفتمان لاکلا و موفه، پس از انقلاب اسلامی گفتمانهای سینمایی چهارگانة بومیگرا، سیاستگرا، رسالتگرا و دفاع مقدس شکل گرفت و روند حرکت آنها با مقداری افت و خیز از ابتدای پیروزی انقلاب تا کنون ادامه یافته است.
خلاصه ماشینی:
"تفکر اسلامی است، طبعا میباید درپی ایجاد و تقویت نوعی گفتمان هنری سازگار با ماهیت متعالی هنجارها، ارزشها، و آرمانهای خود باشد؛ چرا که هرگاه گفتمانی از بازتولید خود عاجز شود و از قدرت معنابخشی خود آنچنان که باید پشتیبانی نکند از همان زمان در سراشیبی سقوط قرارمیگیرد و سرانجام ناگزیر خواهد شد از میدان کنار رود و یکی ازگفتمانهای رقیب خویش را بهعنوان جایگزین بپذیرد؛ چراکه ظهور و سقوط گفتمانها در وضعیت خاص، واقعیتی اجتنابناپذیر است؛ به سخن دیگر، چالش و مسئله اصلی اینگونه نمایان میشود که در فرایند تحول سلسلهوار گفتمانهای هنری سینما در ایران پس از انقلاب اسلامی، فرهنگ و اندیشة برآمده از نظام اسلامی در تقابل با اندیشة نظام سلطه قرارمیگیرد؛ لذا بهمنظور مقابله با فرهنگ غرب، رجوع به گفتمان فرهنگی و هنری انقلاب اسلامی اجتنابناپذیر تلقی میگردد.
با این نگرش، گفتمان هنری سینمای انقلاب - Ideal art Discourse اسلامی منتج به آثاری میشود که برگرفته از ارزشهای مورد توجه مردم است و در تفکری ریشه دارد که به عامة مردم توجه دارد؛ لذا بهعنوان گفتمانی تأثیرگذار و هویتبخش، مخاطبان و سوژههای خود را در جمع وسیعتری جستجو میکند و میتواند ارزشهای سنتی و دینی را با اهداف متعالی انقلاب اسلامی بیامیزد و در قالبهای هنری مناسب مطرح سازد.
در این فرایند گامبهگام، کاربست نظریة گفتمانی لاکلا و موفه هنر در سینمای انقلاب اسلامی در سطوحی قابل ارائه است و در اولین لایه، شناسایی دالهای مرکزی و پیرامونی گفتمانهای رقیب یا متخاصم ضرورت مییابد؛ چراکه نظام معنایی حاکم بر ساختار مفصلبندی و هویت هر گفتمان درواقع وجه «غیر» آن است که باعث شکلگیری سازة مفهومی آن میشود."