چکیده:
مسئله توحید یکی از مسایل مهم در حوزه کلام ، عرفان و فلسفه اسلامی محسوب میشود. در این مقاله دیدگاه های سید حیدر آملی(ره ) و امام خمینی(ره ) در این مسئله با رویکرد کلامیـعرفانی به ویژه عرفان نظری، مورد مقایسه و تحلیل قرار گرفته است . سید حیدر آملی در آثار خود، در تعریف توحید و جایگاه و اقسام آن به تعریف ناپذیری و درجات آن پرداخته و توحید اهل شریعت ، طریقت و حقیقت را از یکدیگر تفکیک نموده است . از سوی دیگر، امام خمینی(ره ) درباره بساطت و وحدت حق و معنای لغوی آن بحث هایی را مطرح کرده اند. در مورد اهمیت و جایگاه آن در سه حوزه هستیشناسی، معرفت شناسی و انسان شناسی توحیدی، سیدحیدر آملی(ره ) بر فطرت تاکید بسیار نموده و امام خمینی(ره ) بر توحید علمی، قلبی و عملی توجه داشته است . در مورد تقسیمات و درجات و ارکان توحید نیز اشتراکها و اختلاف هایی میان دیدگاه های آنها وجود دارد. امام خمینی(ره ) بر وجه حجاب قرارگرفتن علم توحید در مسیر حق تاکید نموده اند و مرحوم سیدحیدر آملی بر اصلی و پایه ای بودن این علم نسبت به تمامی علوم ؛ البته اشتراک دیدگاه های این دو متفکر در این مسئله زیاد است .
خلاصه ماشینی:
(آملی،١٣٩١: ١) در مـورد مسـئله توحیـد کـه مورد بحث اکثر عرفا بوده ، سید حیدر نیز در آثار خود سخن ها گفته اسـت ؛ بـه ویـژه در / مشهورترین اثر خویش جامع الاسرار و منبع الانوار که در آن به طور منظم و روشمند، به این مسئله پرداخته است .
در این تعریف تفکر عرفانی سیدحیدر غلبه دارد و به همین دلیل ، ایشـان بـر محتـوای توحید متمرکز شده است و مراتب توحید را با توجه به تقسـیمات مشـهورش در کتـاب کشف اسرارشریعت و اطوارطریقت و انوار حقیقت بیان نموده است ؛ اما امام خمینـی(ره ) معتقد است ، توحید، خداوند را در نهایت وحدت و بساطت دانستن اسـت .
(همو، ١٣٧٥: ١٤١) در واقع می توان از دیدگاه های مرحوم آملی و حضرت امام ، در مـورد علـم توحیـد، این گونه استنباط کرد که مرحوم آملی تنها به دانـش و معرفـت انسـان از توحیـد حـق تعالی توجه داشته است و در این نظر به مباحث سلوک و حجاب هایی که ممکن اسـت در مسیر عالم آن پیش آید، توجهی نداشته است ، لذا دیدگاه ایشان جنبه علمی محـض دارد، اما دیدگاه امام خمینی(ره ) علاوه بر آنکه به ارزش علم توحید پرداختـه ، بـه جنبـه ارزشی آن از جهت سلوک و پذیرش آن از سوی حق تعالی نیز توجه نموده اسـت و بـه / آسیب شناسی آن درسلوک الی الله پرداخته است .