چکیده:
پذیرش هدفمندی ترتیب آیات در سورههای قرآن کریم از ویژگیهای رویکرد تفسیری معاصر است که مفسر را در دستیابی به مقصد و غرض اصلی سوره یاری کرده است. به طور قطع با حصول این هدف و غرض، مفسر با نگاهی جامع به مجموعه آیات یک سوره، تفسیری مرتبط و هدفمند از یک سوره ارائه خواهد داد و نتایجی چون اثبات اعجاز اسلوب قرآن و پاسخ به شبهات پراکندگی آیات را به دنبال خواهد داشت. «علامه طباطبایی» و «سیدقطب» از جمله مفسرانی هستند که با چنین نگاهی در گستره تفسیر خود، در موارد متعددی به بیان مقاصد سور پرداختهاند. آنچه در این نوشتار آمده است، بررسی دیدگاه این دو مفسر در این خصوص است تا به حصول موارد اشتراک و افتراق آنها در مبانی مقاصد سور و راههای کشف آنها بینجامد. مبانی به دست آمده در این تحقیق شامل؛ توقیفی بودن ترتیب آیات در سورهها، قرار گرفتن آیات قرآن در مجموعهای به نام سوره، ضرورت اعجاز در پیوستگی قرآن و خطابی بودن متن قرآن میباشد و کشف این مقاصد به واسطه بهرهگیری از قاعده «سیاق» و «پیوند آیات ابتدایی و انتهایی» است که چگونگی آن به طور مشروح بیان شده است.
خلاصه ماشینی:
"(سیدقطب، 1360، ص 95) هدف در این تحقیق، تبیین مسئله وحدت معنا و مضمون بین آیات سورههای قرآن با محوریت دو تفسیر «المیزان» و «فی ظلال القرآن» است که به حصول مبانی و معیارهای این دو مفسر در بحث از مقاصد سور و چگونگی کشف آن خواهد انجامید.
(طباطبایی، 1417ق، ج 13، ص 235) علامه طباطبایی غرض اصلی سوره را با استفاده از سیاق کلی سوره، استنباط کرده و موضوعات متنوع مطرح شده در سوره را در جهت همین غرض تبیین میکند که در ادامه به چند مورد از این دست اشاره میگردد: غرض سوره غافر ـ به طوری که از سیاق آیاتش استفاده میشود ـ گفتوگو پیرامون استکبار و مجادله غیر حق کفار در آیات خداست.
(طباطبایی، 1417ق، ج 1، ص11؛ حجتی، 1374، ص 8) به عبارت دیگر این رویکرد نگاهی متفاوت به تفسیر قرآن است که با وجود پراکندگی میان موضوعات مطرح در سوره و اختلاف زمان نزول، درصدد ارائه ارتباط موجود در بین آیات و بیان موضوعی واحد یا وحدت معنایی مشخصی در هر سوره میباشد.
فخررازی بر این باور است که اگر پیوستگی نظم آهنگ میان آیات یک سوره نشان داده شود، غیربشری بودن قرآن ثابت میگردد؛ زیرا وجود ارتباط در بین آیات کتابی که در مدت 23 سال و در مناسبتهای مختلف فرود آمده، نشانگر الهی بودن آن است و لطایف نظم سور و بدایع ترتیب آنها مانند فصاحت و عظمت معانی آن معجزه است؛ اما متأسفانه بیشتر مفسرین از این نکته غفلت نموده و به آن توجهی نکردهاند."