چکیده:
مشارکت بزهدیدگان اشاره به موقعیتی دارد که طی آن، حق قابل ملاحظه شرکت فعال در مراحل مختلف رسیدگی و ارائه دیدگاهها و نگرانیها را به آنان اعطا میکند. حقیقتیابی، ایجاد سازش، تحکیم هنجارها و اعاده حاکمیت قانون از زمره اهم اهداف مشارکت محسوب میشوند. اساسنامه رم برای بزهدیدگان حق واقعی در آغازگری رسیدگیها را به رسمیت نشناخته و در این مرحله حقوق مشارکتی آنان در شروع تحقیقات بسیار محدود است. اما در مقایسه با این مرحله، دیوان کیفری بینالمللی در مرحله تحقیقات مقدماتی، حقوق مشارکتی نسبتا گستردهتری را مورد پذیرش قرار داده است. اما با وجود این، اساسنامه و سایر مقررات دیوان، راهبردهای ناچیزی در زمینه ماهیت «مشارکت»، جرئیات، شرایط و شیوه اعمال آن توسط قضات به دست میدهد. کلی، مبهم، پیچیده و متناقض بودن اساسنامه رم و سایرمقررات دیوان در زمینه مشارکت بزهدیدگان، بهویژه در زمینه تحقیق، به دادستان و قضات اجازه میدهد که در این راستا با رویکردی موسع و امکان اعمال سلایق شخصی، تصمیماتی اتخاذ کنند. تاکنون عدم ثبات و انسجام عملکرد و رویه دیوان در راستای مشارکت بزهدیدگان، در بیش از یک دههای که از اشتغال به کار آن میگذرد، در کنار حضور و مشارکت نامنظم و بدون بهرهمندی از ارشاد و معاضدت درست و کافی، در مجموع، مشارکتی تقریبا نمادین را برای بزهدیدگان به نمایش گذاشته است.
خلاصه ماشینی:
2. participation 149 برای بزه دیدگان و قربانیان سوءاستفاده از قدرت ١، بزهدیده را چنین تعریف کرده است : «بزهدیدگان، اشخاصی هستند که به شکل فردی یا گروهی ، از طریق افعال یا ترک افعال ناقض قوانین کیفری دول عضو از جمله قوانینی که سوءاسـتفاده مجرمانـه از قـدرت را ممنوع کردهاند، به آسیب هایی نظیر آسیب بدنی ، روانی ، رنج عاطفی ، زیان اقتصادی ویـا لطمه اساسی به حقوق بنیادی خود دچار شدهاند» و بند ٢ این اعلامیه ، بـزهدیـده را اعـم از خانواده بلافصل ٢ یا وابستگان بـزهدیـده مسـتقیم ٣ و اشخاصـی مـی دانـد کـه ضـمن مســاعدت بــه بــزهدیــدگان، در مواجهــه آنهــا بــا رنــج و پریشــانی و جلــوگیری از بزهدیدهشدن آسیب دیدهاند.
از مباحث مورد مناقشه در کمیسون مقدماتی و اجلاس رم، تعریف بزهدیده ، به ویـژه تعمیم مصادیق این مفهوم به کلیه اشخاص حقـوقی بـوده اسـت ؛ لکـن از آنجـا کـه بـه موجب ماده ٨ اساسنامه ، در زمینه تعریف و تعیین مصادیق جرائم جنگی به دارایی هـای تحت حمایت مقررات کنوانسیونهای ١٩٤٩ ژنو و اهداف غیرنظامی اشـاره شـده اسـت ، به ناچار به طور مقید و استثنایی ، برخی اشخاص حقوقی نیز به عنوان بزهدیده محسوب 4 شدهاند.
Thomas Lubanga Dyilo, Decision on the application by victims to participate in the proceedings, ICC 01/ 04-01/ 06-1556, 15 December 2008, paras.
[19] War Crime's Research Office, Victim Participation at the Case Stage of Proceedings, International Criminal Court, Legal Analysis and Education Project.
"Victims Participation in the Investigations of the International Criminal Court", 17, Transnational Law and Contemporary Problems, 2007.