چکیده:
پس ازشکست نهضت ملی ایران،مهندس بازرگان به همراهی همفکران خود،در 25 اردیبهشت 1340 پس ازکسب اجازه ازدکترمصدق با شعار«مامسلمانیم -ایرانی -مصدقی -تابع قانون اساسی»تاسیس نهضت آزادی ایران رااعلام میدارند.دیری نپاییدکه رهبران نهضت آزادی درسال 1341 دستگیرشدندوماشاهدرکودوسکون نهضت درفواصل سالهای (1344 تا 1356) هستیم که بااو ج گیری انقلاب اسلامی در سالهای 1356- 1357 مهندس بازرگان به همراهی برخی ازاعضای نهضت"جمعیت دفاع ازآزادی وحقوق بشر"راتشکیل ودرچهارچوب قانون اساسی وهمکاری مجامع بین الملل به ترویج شعارشاه سلطنت بکند نه حکومت-انتخابات باید آزاد باشد، یکسری فعالیتهای سیاسی نوین راکه اهم آن،ملاقات مهندس بازرگان با امام خمینی(ره) درپاریس به نیل متقاعدکردن امام به سیاستی گام به گام واینکه شاه رادرصورتی بپذیردکه سلطنت بکندنه حکومت را، آغاز کرد.این درحالی است که امام ملت وخودمردم ایران،درپی نفی رژیم شاهنشاهی وهرگونه ایدئولوژی دیگروخواهان اسلام بودند.
خلاصه ماشینی:
در این رابطه بازرگان تصریح می دارد که در سال ١٣٥٦ از دومین جمعیت ایرانی طرفدار آزادی و حقوق بشر بودیم که در شرایط سیاسی آن زمان نقش بسیار مفیدی برای درافتادن با شاه و براشتن دست حمایت آمریکا از پشت او، دفاع از حقوق رندانیان سیاسی، افشای جنایت و شکنجه های شاه در سطح جهانی و آوردن امام خمینی به ایران داشت (روزنامه میزان ، ١٣٥٧/١٢/٩) و روش مبارزاتی خود را (کمیته ایرانی دفاع از آزادی و حقوق بشر) در اولین مصاحبه مطبوعاتی در ٢٢ دی ١٣٥٦ چنین اعلام می دارد: «روش ما مبتنی بر یک رشته فعالیتهای معتدل قانونی در چارچوب قانون اساسی ایران و اعلامیه جهانی حقوق بشر خواهد بود»(روزنامه جمهوری اسلامی، ١٣٦٩/٣/٩.
هم چنین نهضت آزادی که هم چون سایر ملیون در تمام ادوار حضور خود در صحنۀ سیاست ، حضور در مناصب درجه چندم را در سر می پروانید، تلاش های گستردة خود را برای تثبیت دولت بختیار و نفوذ در این دولت آغاز نمود: «منبع نهضت آزادی «توسلی» که از طرف بارزگان صحبت می کرد، مصرانه از سفارت (آمریکا) خواست که به تحت فشار گذاشتن ارتش ایران ادامه دهند تا تیراندازی نکنند و به جمعیت حمله نشوند، بازرگان می خواهد آمریکا بداند طرح وارد شدن نهضت آزادی در دولت باید سریعتر انجام گیرد» (اسناد لانه جاسوسی، ج ١٠: صص ٢٠-١٩) تا اینکه دولت شاهپور بختیار حمایت شده از آمریکا در ٢١ دی ماه ١٣٥٧ از مجلس سنا رآی اعتماد گرفت و خود را دولت قانونی اعلام کرد.