چکیده:
حق دفاع و اجرای آن در حقوق اداری مدرن از اهمیت بسزایی برخوردار است ؛ به طوری که به صورت گسترده در نظام های حقوقی مطرح دنیا به رسمیت شناخته شده است . پرسشی که در این مقاله مطرح شده آن است که ادارة خوب چگونه و با چه ابزارهایی زمینه تحقق این حق را فراهم می کند؟ این ابزارها به چه میزان در نظام حقوق اداری ایران منعکس شده است ؟ بر اساس منابع مربوط به مفهوم ادارة خوب در اتحادیه اروپا، الزامات این حق عبارت است از: استماع ، دسترسی به پرونده ، و آگاهی از دلایل تصمیمات اداری . این موارد در مصوبات و رویه قضایی اتحادیه اروپا به عنوان حق اساسی شهروندی و از ویژگی های ادارة خوب شمرده شده و به تحقق حق دفاع در فرایندهای اداری انجامیده است . در نظام حقوقی ایران ، این الزامات به صورت کلی و حاکم بر تمام تصمیمات اداری به رسمیت شناخته نشده ، اما به طور موردی در برخی از قوانین و نیز آرای قضایی دیوان عدالت اداری منعکس گردیده است . بر این اساس ، به رسمیت شناختن حق دفاع و الزامات آن از سوی قانون گذار و درج آن در قوانین مربوطه ضروری به نظر می رسد.
خلاصه ماشینی:
به این دلیل ، نوشتار حاضر در مقام پاسخ به این پرسش هاست که ادارة خوب با چه ابزارهایی زمینۀ تحقق حق دفاع را فراهم می کند و همچنین این الزامات به چه میزان در نظام حقوق اداری ایران منعکس خواهد شد؟ این مقاله شامل سه قسمت است که در هریک به ترتیب ، حق استماع ، دسترسی به پرونده ، و ارائۀ دلایل تصمیم اداری ابتدا در اتحادیۀ اروپا و سپس در ایران بررسی خواهد شد.
چنانکه در پرونده های متعدد با موضوع رقابت ١، دیوان اظهار داشت که باید به طرفین اجازه داده شود نظریات خود را در خصوص مستندات و دلایل کمیسیون اروپا که مبنای تصمیم قرار گرفته است ، بیان کنند و به آن ها حق دفاع از منافع خویش در فرایند اداری داده شود (٦.
مستند دیگری که در نظام حقوقی ایران برای حق استماع وجود دارد و در آن ، کارمند دولتی موظف به شنیدن دفاعیات و اعتراضات ذی نفع قبل از قطعیت تصمیم اداری شده است ، مادة ٢٣٨ قانون مالیات های مستقیم مصوب ١٣٦٦ش ٢ می باشد.
1 در مادة ١٨ قانون رفتار خوب اداری پس از به رسمیت شناختن اصل ارائۀ دلایل تصمیم به عنوان یکی از شاخصه های ادارة خوب ، استانداردهایی برای اجرای این اصل بیان شده و نیز در بند ٢ آن چنین آمده است : «کارمند باید از اتخاذ تصمیم ، مبتنی بر مبانی مبهم یا خلاصه یا بدون دلایل فردی اجتناب ورزد».