چکیده:
در مصرع دوم آغازین نامهی زال به سام است که: «چرانندهی کرکس اندر نبرد»، و نظامی عروضی دربارهی آن میگوید: «من در عجم سخنی بدین فصاحت نمیبینم و در بسیاری از سخن عرب هم». مضمون این مصرع که به صورتهای گوناگون در شاهنامه به کار رفته، در همهی موارد در عین فصاحت و شیوایی از ایجازی اعجاز گونه برخوردار است. مقایسه این مصرع از فردوسی با اشعار بزرگترین شاعران که در همین مضومن سروده شده هنرمندی و نکتهسنجی فردوسی را بهترین گواه است.
خلاصه ماشینی:
"و ناگفته نماند که غرض اصلی انتخاب این موضوع برای این مقاله، اثبات برتری بیت یا مصرعهای حضرت فردوسی بر ابیات شاعران عرب است چراکه فصاحت کلام و بلاغت بیان فردوسی با توجه به «ایجاز» تحسین برانگیزی که آن بزرگوار در القاء چنین مفهوم در عین رعایت حال و مقام فرموده است غیرقابل انکار است و به راستی اظهارنظر نظامی عروضی را درباره سخن فردوسی بخوبی مدلل و مؤید میدارد، زیرا چنین مضمونی را که فردوسی در یک مصراع یا حداکثر یک بیت گنجانده است، شاعران بزرگ عرب چه جاهلی و چه اسلامی ماننده عنتره و نابغهی ذبیانی و مسلم بن الولید و علی بن جبله و ابوتمام و ابن رومی و ابن شهید و ابن هانی و متنبی، در یک و گاه در دو بیت بیان کردهاند، بلی میتوان گفت که تنها یک بیت از آن شاعری که بیش از همهی شاعران عرب شعرش ورد زبانها و آرایش قلمهاست، آن ایرانی تبار پاکنژاد نیک نهاد، یعنی ابونواس حسن بن هانی اهوازی رحمةالله علیه در مدح ممدوحی سروده است شاید شاید بتواند کوس برابری با مصراع و ابیات فردوسی بزند و آن بیت اینست که متضمن معنی اضافه ظریفی نیز هست: تتأبی الطیر غدوته ثقة بالشبع من جزره «پرندگان به پرواز بامدادی خود (برای شکار و جستجوی طعمه) تن در نمیدهند چرا که خاطرشان جمع است که از «کشتگان او» (= ممدوح) سیر خواهند شد» (شاید ترجمه خیلی تحتاللفظی نباشد)."