چکیده:
مدت زمان زیادی از معرفی «سرمایة اجتماعی» در جهان نمیگذرد، اما این مفهوم به سرعت در تمام محافل دانشگاهی دنیا نفوذ کرده است. زیرا سرمایة اجتماعی بهعنوان مفهومی جدید، دامنة کاربرد و پژوهش بالقوه گستردهای دارد و در رشتههای علوم اجتماعی، همچون جامعهشناسی، اقتصاد و تاریخ، مطرح شده است. به اختصار میتوان گفت: «اگر سرمایة فیزیکی آن چیزی است که در ساختمان، زمین یا تجهیزات مولد وجود دارد، سرمایة مالی چیزی است که یک فرد در بانک دارد (پول) و سرمایة انسانی چیزی است که در ذهن وجود دارد (آموزش و مهارتهای گوناگون)، سرمایة اجتماعی چیزی است که در روابط یا شبکههای خود با دیگر افراد داریم؛ مانند اعتماد، اعتقاد، باورها و... اما با این تفاوت که مالکیت سرمایة اجتماعی جمعی و بهرهبرداری از آن، حتی ممکن است به افزایش آن بینجامد [تاجبخش، ۱۳۸۹: ۲۹-۲۸].از جمله حوزههایی که در سرمایة اجتماعی مورد توجه قرار دارند و از اهمیتی بسیار به سبب برقراری ارتباطات موثر در تعاملات روزمره برخوردارند، «حوزة امنیت» و «احساس امنیت اجتماعی» است. امنیت از نیازهای اساسی انسان است که در صورت تامین آن، بسیاری از نیازهای وی مرتفع میشود و با زوال آن آرامش خاطرش از بین میرود و تشویش، اضطراب و ناآرامی جای آن را میگیرد [نریمانی، ۱۳۹۱: ۷۹].وجود امنیت در جامعه به همان اندازهای مهم است که احساس امنیت در آن جامعه. چرا که فرد زمانی احساس امنیت خواهد کرد که در جامعه امنیت وجود داشته باشد. اهمیت بررسی و شناخت ابعاد و زوایای احساس امنیت از این حیث ضرورت دارد که کنشگران در انجام کنش، با مراجعه به ذهنیت تاریخی خود، به تصمیمگیری و انجام کنش مبادرت میورزند و ارزیابی و احساس آنها از فضای کنش نقش بسزایی در این تصمیمگیری ایفا میکند. چرا که رابطة میان ساختارهای عینی (امنیت) و صورتهای ذهنی (احساس امنیت) مبنای تصمیمگیری افراد است [بیات، ۱۳۸۸: ۱۷]. از این رو دغدغة همیشگی انسان برای دستیابی به احساس امنیت در مقولهای جدید تحت عنوان «احساس امنیت اجتماعی» ظهور کرد که بهمنظور تامین آن، علل و اسباب لازم را باید شناخت. در واقع تامین آن تنها با شناخت رفتارهایی میسر است که به افزایش و یا کاهش امنیت در اجتماع میانجامند [نبوی و همکاران، ۱۳۸۹: ۷۴]. احساس امنیت را چه مفهومی سیاسی و حکومتی تلقی کنیم و چه آن را بهعنوان پدیدهای اجتماعی و در معنایی عام در نظر بگیریم، با مفهوم سرمایة اجتماعی مرتبط است و بهعنوان متغیری اجتماعی میتواند تحتتاثیر عوامل متعددی قرار گیرد که از آن جمله میتوان به میزان سرمایة اجتماعی در دسترس اشاره کرد [گروسی و همکاران، ۱۳۸۶: ۳۱- ۳۰]. سرمایة اجتماعی از جمله عواملی است که به کمک آن میتوان امنیت اجتماعی را در جامعه بسط داد و میزان احساس امنیت اجتماعی را در افراد ارتقا بخشید. بنابراین اهمیت سرمایة اجتماعی و ضرورت توجه به حفظ و افزایش آن برای ارتقای احساس امنیت اجتماعی و کاهش احساس ناامنی، با عنایت به نقش بیبدیل آن لازم و ضروری به نظر میرسد. بدین منظور در پژوهش حاضر با بهرهگیری از روش اسنادی، بعد از ارائة تعاریفی از مفاهیم اساسی تحقیق، ارتباط میان سرمایة اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی براساس یافتههای تحقیقات از قبل انجام شده در راستای هدف پژوهش تبیین و تشریح میشود و در نهایت نیز پیشنهادهایی برای تقویت سرمایة اجتماعی بهمنظور افزایش احساس امنیت اجتماعی ارائه میشود
خلاصه ماشینی:
"دانش اجتماعی بومی ســـرمایة اجتماعی و احساس امـــنیت سعید نریمانی کارشناس ارشد جامعهشناسی و عضو باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک | رشد آموزش علوم اجتماعی | دورۀ هجدهم | شمارۀ ٣ | بهار ١٣٩٥ اشاره مدت زمان زیادی از معرفی «سرمایة اجتماعی» در جهان نمیگذرد، اما این مفهوم به سرعت در تمام محافل دانشگاهی دنیا نفوذ کرده است.
احساس امنیت را چه مفهومی سیاسی و حکومتی تلقی کنیم و چه آن را بهعنوان پدیدهای اجتماعی و در معنایی عام در نظر بگیریم، با مفهوم سرمایة اجتماعی مرتبط است و بهعنوان متغیری اجتماعی میتواند تحتتأثیر عوامل متعددی قرار گیرد که از آن جمله میتوان به میزان سرمایة اجتماعی در دسترس اشاره کرد [گروسی و همکاران، ۱۳۸۶: ۳۱- ۳۰].
این شبکهها در ارتباط با حفظ نظافت، نبود جرم و جنایت خیابانی و دیگر تصمیمات در مورد بهبود کیفیت زندگی، در مقایسه با عوامل نهادهای رسمی، مانند نیروی حفاظتی پلیس و نیروهای انتظامی، مسئولیت بیشتری از خود نشان میدهند [فوکویاما، ۱۳۸۵: ۱۰] و برای یک شهر (شبکهها) حکم سرمایة اجتماعی را دارند [شارعپور، ۱۳۸۵: ۶۵].
سرمایة اجتماعی از جمله مفاهیم چند وجهی در علوم اجتماعی است که در اوایل قرن بیستم بهصورت علمی و دانشگاهی مطرح و از سال ۱۹۸۰ وارد متون علوم سیاسی و جامعهشناسی شد، ابتدا توسط جاکوبز۴، بوردیو، پاسرون۵ و لوری مطرح شد، اما توسط کسانی چون کلمن، بارت۶،پاتنام و پرتز۷ بسط داده شد [ازکیا و غفاری، ۱۳۸۸الف: ۳۸۴].
سه مؤلفة اعتماد اجتماعی، انسجام اجتماعی و مشارکت اجتماعی از مؤلفههای اصلی سرمایة اجتماعی و از مفاهیم کلیدی جامعهشناسیاند [ازکیا و غفاری، ۱۳۸۸ب: ۲۷۹] که نوعی رابطة تعاملی میان آنها وجود دارد و هر یک مقوم دیگری است."