چکیده:
مطالعة علل وقایع و رخدادهای تاریخی یکی از اهداف اصلی و مهم مطالعات تاریخی است. با وجود این، وقتی دانشپژوهان در مطالعات تاریخیشان مدعی میشوند که فلان عامل «علت» یک رخداد یا نتیجة خاص میباشد، دقیقا روشن نیست که مدلول و منظورشان از واژة علت چیست. در مقالة حاضر تلاش شده است تا ضمن معناشناسی علیت در علوم اجتماعی نشان داده شود که محققان تاریخی معمولا علیت را به معنای شرط لازم/کافی برای نتایج مورد مطالعهشان در نظر میگیرند. استدلال شده است، هنگامی که فرد بدنبال تبیین تاریخی یا تبیین حوادث خاص و وقایع منفرد است، تقریبا بطور طبیعی به سمت علل لازم و/یا کافی سوق پیدا میکند، حتی اگر بدان خودآگاهی نداشته باشد. لذا، تأکید مقالة حاضر بر پنداشت علیت بر اساس علل لازم و/ یا کافی و مشتقات آنها است؛ چون، آنها پیوند تنگاتنگی با مطالعات تبیینی در تاریخ دارند. این نوع علل، به چهار دسته عمده تقسیم شدهاند: شرط لازم و غیرکافی، شرط کافی و غیرلازم، شرط لازم و کافی، و شرط ناکازم؛ که به نظر نگارنده میتوانند پوشش نسبتا کاملی برای بحث علیت در مطالعات تاریخی باشند. در این مقاله، همچنین با ذکر مثالهای متعدد؛ کاربرد هر یک از این علل را در مطالعات تاریخی و تبیینهای زنجیرهای یا روایتهای تاریخی نشان داده شده است.
خلاصه ماشینی:
1. Explanation به رغم پنداشت های متفاوت دربـارة موضـوع تبیـین در رشـته هـا و سـنت هـای پژوهشـی مختلف در علوم اجتماعی ، می توان این اتفـاق نظـر را بـین آن هـا اسـتنباط کـرد کـه در کُنـه مفهوم تبیین ، ایدة عّلّیت خوابیده اسـت و تبیـین هـا، بـه طـورکلی متضـمن مفهـوم عّلـت انـد؛ به عبارت دیگر ویژگی اساسی کلیۀ تبیین ها، ارائـۀ توضـیحات موجّـه عّلـی بـرای ایـن مسـئله است که چرا رویدادها، این چنین رخ داده اند؛ ازاین رو می توان گفت کـه تبیـین هـا در علـم ، متضمن مفهوم عّلت اند و یا همان طور که برخی دانشمندان تصریح کرده اند، کلیۀ تبیین هـای علمی ، عّلی اند١ (لیتل ، ١٣٧٣: ٥؛ لویـد، ١٣٧٦: ٩٠؛ روزنبـرگ ، ١٣٨٤: ٥٥ ؛ بـودون ، ١٩٩٨: ١٧٢؛ هدستروم ، ٢٠٠٥: ١٣؛ الستر، ٢٠٠٧: ٧ ؛ فریس و کـورن ، ٢٠١٣) و تبیـین پدیـده هـای تاریخی نیز به معنای تعیین علل آن هاست ؛ درواقع تبیین یک پدیدة «متبـّین »٢، ذکـر امـوری قبلی یا همزمان (مبّین ها٣) است که آن را به وجود آورده اند؛ البتـه هنگـامی کـه از هـم ارزی «تبیین » با «تعلیل » سخن می گوییم ، قصد نداریم «تبیین نیت مند» یا «تبیین به دلیل » را در علـوم انسـانی و تـاریخ ، انکـارکنیم .