چکیده:
نبرد قهرمان با اژدها، یکی از عمدهترین مضامینی است که در اغلب اساطیر و حماسههای دنیا دیده میشود. اهمیت این نبرد آنچنان است که مکتبهای گوناگون اساطیری، به بررسی و تحلیل آن پرداخته و هریک به زعم خود، اژدها را نماد برخی رویدادهای مربوط به زندگی انسانها دانستهاند. در اساطیر ایران، نبرد ایزدان با اهریمن و آفریدههای او، گونههای متفاوت اژدهاکشی به شمار میآید. این نبرد در بسیاری از روایات حماسی ایران نیز آمدهاست و جلوههایی از آن، به گونة نبرد قهرمانان با دیوان و برخی پتیارگان دیده میشود. در بیشتر پژوهشهایی که در ایران دربارۀ اژدها شدهاست، اغلب به بررسی قهرمانان اژدهاکش در منظومههای حماسی و شمار محدودی از روایات عامیانۀ ایران پرداختهاند و به آن دسته روایاتی که در طومارهای نقالی و یا روایات شفاهی- مردمی شاهنامه آمدهاست توجه چندانی نداشتهاند. در این مقاله، به معرفی آن دسته از قهرمانان اژدهاکش، که در مجموعه روایات حماسی ایران آمدهاست، میپردازیم؛ سپس دربارۀ نژاد این قهرمانان، چگونگی نبرد آنها با اژدها و همچنین پایان زندگی آنها بحث میکنیم.
خلاصه ماشینی:
نبرد قهرمان با اژدها در روایت های حماسی ایران دکتر رضا غفوری ٭ استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه حضرت نرجس (س ) رفسنجان چکیده نبرد قهرمان با اژدها، یکی از عمده ترین مضامینی است که در اغلب اساطیر و حماسـه هـای دنیـا دیده می شود.
در بیشـتر پژوهش هایی که در ایران دربـارة اژدهـا شـده اسـت ، اغلـب بـه بررسـی قهرمانـان اژدهـاکش در منظومه های حماسی و شمار محدودی از روایات عامیانة ایران پرداخته اند و به آن دسته روایـاتی که در طومارهای نقالی و یا روایات شفاهی - مردمی شاهنامه آمده است توجه چندانی نداشته انـد.
برخی پژوهشگران اژدها را نماد خشـک سـالی مـی داننـد و درون مایـة اسـطوره هـای اژدهاکشی را چنین بیان می کنند که اژدهایی بر جهان حکمرانی می کند و خشـک سـالی و قحطی را پدید می آورد؛ تا اینکه قهرمان مقدسـی از راه مـی رسـد و بـه نبـرد اژدهـایی می رود که دژی را پناهگاه خود ساخته است .
٨- برخی پژوهشگران نوشته اند که : «اهمیـت سـنت یـا خویشـکاری اژدهاکشـی بـرای پهلوانان گرشاسبی ، به اندازه ای است که حتی سهراب نیز - که در یگانه روایت رسمی و اصیل مربوط به او در ادب منظوم حماسی (داستان رستم و سـهراب شـاهنامه ) مجـالی برای نبرد با اژدها نیافته - از این کار بی نصیب نمانده و در یکی از طومارهای نقالی ، نبـرد بسیار سختی با اژدها به او نسبت داده شده اسـت » (مشتاق مهر و آیدنلو، ١٣٨٦: ١٥٨-١٥٧).