چکیده:
در خصوص نحوه ارتباط قوه مدرکه با صورت های ادراکی حسی و خیالی دو دیدگاه در فلسفه اسلامی وجود دارد: ابن سینا و دیگر مشائین قایل به حلول این صورت ها در فضای قوه ادراکی است و صدرالمتالهین هم قایل به صدور آنها از مرتبه ای از مراتب نفس و هم قایل به حلول آنها در مرتبه ای دیگر از [نفس] می باشد. براساس نظر مشاء، نفس هنگام ادراک تنها اتصاف عرضی به صور پیدا می کند و استکمال آن استکمال عرضی است. بنابراین، تفاوت انسان های کامل با ناقص تفاوتی عرضی است. ولی در دیدگاه صدرالمتالهین، نفس با اتحاد خود با این صور ترکیب اتحادی تشکیل می دهد و حرکتی جوهری دارد. تفاوت انسان ها در این دیدگاه تفاوتی جوهری است. یقین آوری ادراک حصولی در نظر ملاصدرا بیش از ابن سینا است، زیرا در قیام صدوری، شدت حصول فعل برای فاعل بیش از حصول مقبول برای قابل است.
خلاصه ماشینی:
بررسی تطبیقی قیام صورت های ادراکی به قوة مدرکه در نظر ابن سینا و ملاصدرا تاریخ دریافت : ٩٤/٢/١٢ تاریخ تأیید: ٩٤/٥/٢٥ * رضا قاسمیان در خصوص نحوة ارتباط قوة مدرکه با صورت های ادراکی حسـی و خیـالی دو دیدگاه در فلسفۀ اسلامی وجود دارد: ابن سینا و دیگر مشائین قایل بـه حلـول این صورت ها در فضای قوة ادراکی است و صدرالمتألهین هم قایـل بـه صـدور آنها از مرتبه ای از مراتب نفس و هم قایل به حلول آنها در مرتبـه ای دیگـر از [نفس ] میباشد.
[به بیان دیگر، نفس در اینجا قابلی اسـت کـه صـورت هـای ادراکی را همانند هر قابل دیگری قبول مـی کنـد]؛ بـه عبـارتی دیگـر، آیـا قیـام صورت های ادراکی به نفس قیامی صدوری است یا آنهـا قیـام حلـولی بـه نفـس دارند در فرض قیام حلولی، آیا این صورت های ادراکـی از مقولـۀ اعـراض انـد و حال در جوهر نفس میباشند یا اینکه نفس رابطه ای اتحادی و از سنخ رابطۀ ماده با صورت دارد، یعنی همان طور که مادة خارجی با صورت خود متحد میشـود و ترکیبی اتحادی را تشکیل میدهند، نفس نیز با صـورت فـوق متحـد مـیشـود و ترکیبشان ترکیب اتحادی است .
با توجه به آنچه گذشت ، قوة مدرکه در نظر ابن سینا قوه ای قابل اسـت کـه در فرایند ادراک و شکل گیری مراتب مختلف ادراک نقشی انفعالی دارد ولی در نظـر / ملاصدرا نفس فاعلی است که خود بـه ابـداع صـور مـیپـردازد و علـت فـاعلی صورت های ذهنی است ، هر چند این سخن به آن معنا نیست که در نظـر صـدرا قبولی در هیچ مرتبه ای از مراتب قوة مدرکه شکل نمیگیرد.