چکیده:
دوران سالمندی یک پدیده طبیعی می باشد که در آن فعالیت های بدنی، روحی و روانی فرد کاهش پیدا کرده و این تغییرات فیزیولوژیک در افراد مختلف یکسان بوده، اما سرعت انجام آن می تواند متفاوت باشد. تغییرات بدنی این دوران شامل کاهش و ضعف قدرت بدنی، اندام ها، نسوج، کاهش کارایی دستگاه گوارش، کاهش هضم و جذب غذا و... و نیز اختلال و فقدان تعادل روانی، افسردگی، ناامیدی و احساس بیهودگی و نظایر آن می باشند. بی توجهی و عدم رسیدگی به جسم و روان در این دوران موجب تسریع در پیری زودرس و نهایتا منجر به مرگ زودرس می شود. سالمندی و توجه به بهداشت جسمی و روحی و روانی ایشان از زمان های گذشته، به ویژه در طب سنتی و طب اسلامی مورد توجه دانشمندان این حوزه بوده و هر کدام برنامه های علمی مفصلی برای این دوران تبیین و توصیه نموده اند؛ از جمله این دانشمندان، رازی، ابن سینا و جرجانی می باشد که در کتب طبی خویش بخش های ویژه ای برای طب سالمندان خصوصا بهداشت، ورزش و تحرک سالمندان ملحوظ نموده و دستوراتی را ابراز نموده اند. در این مقاله با استفاده از روش مطالعه تاریخی و مروری منابع طبی قدیمی و مقالات تهیه شده در این خصوص، سعی می شود دیدگاه هر کدام از این بزرگان را در زمینه دوران سالمندی که در قرون گذشته با استفاده از علم بلیغ و تجربه وزین و ناشی از تلاش طاقت فرسای خویش به آن دست یافتند، تبیین نماییم.
خلاصه ماشینی:
"سالمندی و توجه به بهداشت جسمی و روحی و روانی ایشان از زمانهای گذشته، بهویژه در طب سنتی و طب اسلامی مورد توجه دانشمندان این حوزه بوده و هر کدام برنامههای علمی مفصلی برای این دوران تبیین و توصیه نمودهاند؛ از جمله این دانشمندان، رازی، ابن سینا و جرجانی میباشد که در کتب طبی خویش بخشهای ویژهای برای طب سالمندان خصوصا بهداشت، ورزش و تحرک سالمندان ملحوظ نموده و دستوراتی را ابراز نمودهاند.
رازی، درباره کوشش و پشتکار خودش در طلب دانش چنین نوشته است: «اما علاقه من به دانش و حرص و اجتهادی که در اندوختن آن داشتهام، آنان که معاشر من بودهاند، میدانند و دیدهاند که چگونه از ایام جوانی تاکنون عمر خود را وقف آن کردهام تا آنجا که چنین اتقاق میافتاد که کتابی را نخوانده یا دانشمندی را ملاقات نکرده بودم، تا از این کار فراغت نمییافتم، به امر دیگر نمیپرداختم و اگر هم در این مرحله ضرری عظیم در پیش بود، تا آن کتاب را نمیخواندم و از آن دانشمند استفاده نمیکردم، از پای نمینشستم و حوصله و جهد من در طلب علم و دانش تا آن بود که در یک فن بهخصوص به خط تعویذ، بیش از هزار ورق نوشتم و پانزده سال از عمر خود را شب و روز در تألیف جامع الکبیر صرف کردهام و بر اثر همین کار قوۀ بیناییام را ضعف دست داده و عضله دستم گرفتار سستی شده و از خواندن و نوشتن محروم ساخته است و با این حال از طلب باز نماندهام، پیوسته به یا این و آن میخواندم و بر دست ایشان مینویسم (نقل از ترجمه سیرة الفلسفیة) توسط مرحوم عباس اقبال، (9) رازی اولین پزشک در دنیای طب است که بهطور متعارف از الکل جهت ضدعفونی استفاده نموده است."