چکیده:
بحران یمن از جمله مسائل چالشبرانگیز منطقه خاورمیانه است که بازیگران منطقهای و فرامنطقهای در جهتدهی به سمتوسوی تحولات آن مؤثرند. از جمله بازیگران منطقهای در این بحران، ایران و عربستان هستند که کنش رفتاری متضادی را در یمن از خود به نمایش گذاشتهاند. نوشتار حاضر بر آن است تا عوامل مؤثر بر تقابل این دو کشور را در بحران یمن مورد بررسی قرار دهد. دستاوردهای این نوشتار نشان میدهد که بر اساس نظریه سازهانگاری، انگارههای هویتی دو کشور ایران و عربستان، جهتدهنده سیاست خارجی آنها در یمن است. ازاینرو به دلیل برداشتهای عینی و ذهنی متفاوتی که هریک از آنها نسبت به محیط پیرامونی خود دارند، کنشهای رفتاری متعارضی را در عرصه تحولات داخلی یمن از خود بروز دادهاند. در این راستا تقابل دو ذهنیت اسلام شیعی و اسلام سلفی – وهابی به همراه درک هرکدام از شرایط عینی خود و دیگری، سبب شده تا ایران با نگرش تعاملی (لاکی-کانتی) و عربستان با رویکرد تهاجمی (هابزی) به کنشگری در یمن بپردازد.
خلاصه ماشینی:
لذا ایران با رویکردی نرم افزاری و به دور از مداخله نظامی، آنهم به منظور استقرار دولتی مردمی و مستقل در این کشور میکوشد؛ اما عربستان از یک سو به منظور گسترش اسلام سلفی - وهابی و مهار شیعیان یمن و از سوی دیگر به دلیل جلوگیری از شکل گیری دولت دموکراتیک و مردمی در این کشور درصدد است تا با شیوه های سخت افزاری به سرکوب قیام مردم یمن بپردازد تا از این طریق ، مانع ورود امواج ناشی از بیداری اسلامی به درون مرزهایش شود.
ازآنجاکه هویت ها موضوعاتی در حال تغییر و شدن میباشند، لذا ذهنیت اسلام شیعی در مقاطع مختلف پس از انقلاب متأثر از رویکرد دولت هایی که آن ایده را رهبری کرده اند، به شیوه های مختلفی بروز یافته است و در هر دورهای، وجهی از آن برجسته شده است ؛ مثلا در اوایل انقلاب با استناد به برخی از بیانات امام خمینی این گونه استدلال شد که دولت جمهوری اسلامی ایران باید بدون هیچ گونه مصلحت اندیشی به زمینه سازی برای تحول انقلابی در دیگر جوامع بپردازد (فرزانه پور و زنگنه ، ١٣٨٨: ١٢٩).
در سالهای بعد و با توجه به این که سیاست خارجی درصدد تنش زدایی با کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای بود؛ وجه تعاملی ومصلحت گرایانه اسلام شیعی بیشتر مورد توجه قرار گرفت ؛ اما با تحول در گفتمان حاکم بر نظام بین الملل که متأثر از مسئله رشد بنیادگرایی و گسترش تروریسم در خاورمیانه است ، گفتمان داخلی نیز در پاسخ به این شرایط دچار تغییر شد.