چکیده:
بحث اصلي اين مقاله بررسي وضعيت و خوانش كتيبه توغ هاي تاريخي منطقه كاشان به عنوان اسنادي از تاريخ، فرهنگ و هنر اين منطقه است. امروزه توغ هايي نفيس با پيشينه اي چندصدساله در بسياري از حسينيه ها، تكيه ها، زيارتگاه ها و مساجد شهرها و آبادي هاي منطقه نگهداري شده و در ايام عزاداري در ميان دسته هاي عزادار برافراشته مي شود. تزيينات توغ به طور عمده شامل كتيبه ها و نقوش گل و بوته و اسليمي است. اين تزيينات بر اجزاي مختلف آن، با ظرافت، مشبك كاري و كنده كاري شده است. كتيبه ها كه به نقوش ظريف گل و بوته مزين است، شامل آيات قرآني، احاديث، ادعيه و شعارهاي شيعي و تاريخ ساخت توغ است. ساختار، محتواي عناصر رمزي و كتيبه هاي آن، در مجموع، تجليگاه فرهنگ ايراني است. در اين پژوهش، بيش از پنجاه توغ در شهرها و آبادي هاي كاشان، آران وبيدگل، نطنز، نوش آباد، قمصر، ابوزيدآباد، جوشقان، قمصر، ابيانه، راوند، نصرآباد، ده آباد، ارمك و قه مورد بررسي قرار گرفته كه عمده آن ها از دوران صفوي است؛ اما قديمي ترين آن ها مربوط به علم حسينيه خانقاه عبدالصمد بيدگل از سال 1046 هجري و توغ مسجد چهار درخت جوشقان استرك به تاريخ 1077 و جديدترين آن توغ شيخ رضاي كاشان از سال 1242 است. به طور كلي، توغ به جز ارزش هاي هنري و آييني و نشانه شناختي، دربردارنده اسناد تاريخي مهمي از دوران صفوي تا اوايل قاجاري كاشان هستند، اما تقريباً همه آن ها آسيب ديده و در وضعيتي نامناسب نگهداري مي شوند.
خلاصه ماشینی:
توغ حسينيۀ جريده بابايي: در اين حسينيه که در پامنار کاشان واقع اسـت ، تـوغي از نيمۀ اول سدة دوازدهم نگهداري ميشود کـه در قـاب ميـاني آن ، عبـارت «الله ، محمـد، علي» و در قسمت بالاي رديف پيراموني، نقوش گل و بوتۀ اسليمي و در نيمۀ پاييني نيز کتيبه هايي به چشم ميخورد.
دور فضاي چرخان مياني سرتوغ که از جنس برنج است ، در دو رديف ، نقوش گيـاهي مشـبک کـاري شـده و بـر بـالاي سـرتوغ نيـز صندوقچۀ مدور برنجي با تزيينات مشبک کاري قرار دارد.
توغ شمارة ٢ موزة آران وبيدگل : توغ بزرگ و زيبايي کـه فضـاي ميـاني سـرتوغ آن شمارة ششم (پپاپي ١٤) دعاي «نادعليا مظهر العجايب » و در پيرامون آن سورة نـاس و بـر گرداگـرد آن ، در يـک بهار و تابستان ١٣٩٤ 150 رديف ، نقوش گل و بوتۀ اسليمي مشبک کاري شده است .
ايـن سـرتوغ بـه پژوهش نامه کاشان شمارة ششم (پپاپي ١٤) لحاظ حجم زياد کتيبه ها مثال زدني است ، چنان که بر يکي از صفحه هاي سرتوغ ها آيـات بهار و تابستان ١٣٩٤ ١ و ٢ سورة فتح و «سنۀ ١١٨[١]» و عبارت «يا امـام حسـين » و بـر صـفحۀ دوم ، آيـۀ ٨ 158 سورة انسان » و «يا امام حسين »، و بر سر تيغه نيايش «يا قاضي الحاجات » و ابتـداي تيغـه عبارتي عربيـکه عمدة آن از بن ي رفته و قابل خواندن نيست ـمشبک کاري شـده اسـت .