چکیده:
توافق هستهای بین ایران و شش قدرت برتر جهانی این قابلیت را دارد که تأثیرهای عمیقی بر چشمانداز تحولات در خاورمیانه بگذارد. ایران با دولتهای عربی خلیج فارس بهویژه عربستان در رقابت تنگاتنگی در سراسر منطقه خاورمیانه است. هرچند کشورهای حوزه خلیج فارس و ترکیه با احتیاط از این توافق استقبال کردند، اما با اینحال همچنان نگران نفوذ بیشتر ایران در عرصه منطقهای هستند. در جهان غرب این امید وجود دارد که این توافق بتواند به روابط دیپلماتیک سیاسی و اقتصادی منجر شود؛ اما درعینحال پتانسیل بالقوهای برای تشدید رقابت در میان بازیگران مختلف در خاورمیانه وجود دارد. اکنون پرسش این است که در پی این توافق، منطقه خاورمیانه و تحولات آن به چه سمتی خواهد رفت؟ و برجام تا چه اندازه در آینده مناسبات ایران با منطقه نقش خواهد داشت و نسبت آن با دیگر عوامل چگونه است؟ هدف این پژوهش بررسی تأثیر توافق هستهای با تمرکز بر سیاست خارجی ایران در قبال رویدادهای خاورمیانه است. فرضیه مقاله این است که توافق هستهای میتواند باعث تغییروتحول در سیاست داخلی و خارجی ایران برای همکاری و مصالحه بیشتر در منطقه خاورمیانه شود.
خلاصه ماشینی:
بـه دلیـل حذف پرونده هسته ای، دیگر امکان اجماع گسترده بین المللی بـرای اقـدام نظـامی و تحـریم اقتصادی علیه ایران وجود ندارد؛ ب ) اعمال فشار کشورهای غربی بر ایران ممکن اسـت بـه علـت نیـاز بـه یـک راهبـرد همکاری مشترک منطقه ای و یا همکاری با ایران در سـایر حوزه هـایی کـه منـافع مشـترک دارند، با تعامل بین ایران و کشورهای غربی جایگزین شود، و یا در اثـر ایـن تعـاملات اهـرم فشار به تدریج ضعیف شده و جای خود را به همکاریهای مشترک در حوزه های گسترده تر و خاص تر بدهد؛ ج ) حمایت گسترده مردمی از نیروهای نظامی ایران در داخل کشور و نقش مـؤثر آنهـا در برقراری امنیت و ثبات داخلی میتواند توجه غربیها را به این جنبه نیز جلب کنـد و بـر دیدگاه آنها در مورد پذیرش حضور ایران برای برقراری ثبـات و امنیـت در منطقـه حسـاس خاورمیانه اثرگذار باشد؛ د) رشد روابط اقتصادی ایران با کشورهای غیرغربـی بـه ویـژه چـین و روسـیه و سـایر اقتصادهای نوظهور جهانی ؛ ه) ایران براساس تجربه پیشین خود از تحریم ها، کاری نخواهد کـرد کـه صـدمه ای بـه توافق وارد شود و تلاش خواهد کرد هرگونه آسیب رسیدن بـه توافـق را بـرای جلـوگیری از اعمال تحریم های جدید، به حداقل برساند؛ و و) آشفتگی و هرج ومرج بیشتر در خاورمیانه به ویژه در اطـراف مرزهـای ایـران بـه علت ترس از ناامنی به انسجام بیشتر در داخل کشور خواهد انجامیـد (٢٠١٥ ,Alcaro) کـه ایـن امر در مقایسه با کشورهای بیثبات خاورمیانه امتیـازی بـزرگ محسـوب میشـود؛ از سـوی دیگر، اگر تندروها مانع انجام اصلاحات داخلی مدنظر دولت شوند و یا اگر ایران تصـمیم بـه فعال تر شـدن و تهـاجمیتـر کـردن سیاسـت های خـود در منطقـه علیـه ایـالات متحـده و متحدانش بگیرد.