چکیده:
آیندهپژوهی»، علم و هنر کشف آینده و شکل بخشیدن به دنیای مطلوب فرداست. از ویژگیهای مهم این دانش، بهرهگیری از ابزارهای علمی به منظور ترسیـم چشمانداز متناسب با ارزشهای حاکـم بـر جامعه و برنامهریزی برای نیل به جامعة مطلوب است. از اینرو، جامعهشناسان آیندهپژوهی را ابزار هدایت اجتماعی دانستهاند.اسلام نیز علاوه بر جامعة آرمانی، که نوید تحقق آن را در فرجام تاریخ داده است، از پیروان خود انتظار دارد که با الهام از شاخصهای آن جامعـة آرمانـی، بـه اقتضای امکانات و توانمندی اجتماعی خود، بکوشند تا در یک روند تکاملی حداقلهایی از ویژگیهای جامعة مطلوب اسلامی را محقق سازند. با الهام از آموزههای اسلامی همچون سنتهای اجتماعی و صبغة عبرتآموزی آن و فلسفة انتظار، میتوان نوعـی آیندهپژوهی دینـی را استخراج نمود که حاصل آن، ترسیم چشماندازی دقیق از آیندهای آرمانی باشد. با قراردادن این آیندة مطلوب به عنوان هدف، میتوان آیندههای مقدور را به عنوان حلقههای میانی نیل به ویژگیهای جامعة آمادة ظهور، طراحی و تعریف نمود.
خلاصه ماشینی:
"و شاخصهای فرهنگی ـ اجتماعی جامعه در آستانة ظهور با چه رویکردی میتواند زمینهساز تسریع در امر ظهور باشد؟ نویسندة این سطور معتقد است که، با تکیه بر اموری مانند فرآیندی بودن شکلگیری جامعة آرمانی اسلام، و تأکید اسلام بر اختیار و نقش انسانها و جوامع در روند شکلگیری جامعة مطلوب، میتوان گفت: جامعة مطلوب اسلامی دارای مراتب تشکیکی بوده و در هر عصری با توجه بـه اقتضائات زمانی و مکانی، برخی از ویژگیهای مورد نظر اسلام دربارة جامعة مطلوب امکان تحقق دارد.
بنابراین، تحقیق حاضر، بر این نکته تأکید میکند که آیا دانش آیندهپژوهی و ابزارها و امکاناتی که در اختیار پژوهشگر قرار میدهد، از توانایی مناسبی برای بهرهگیری در حوزة مطالعات دینی ـ اجتماعی، به خصوص شکلگیری جامعة آرمانی اسلام برخوردار است؟ بررسی چنین موضوعی مستلزم آن است که از یک سو، مبانی این علم و از سوی دیگر، مبانی دینی مرتبط با این مبحث مورد دقت و تأمل قرار گرفته و موارد سازگاری آنها را مشخص سازیم تا میزان و شیوة بهرهگیری از این دانش را در حوزة مطالعات اجتماعی دینی روشن نماییم.
بر این اساس، سؤال اصلی این تحقیق حاضر این است: آیا از دانش آیندهپژوهی میتوان در فرآیند شکلگیری جامعه مطلوب اسلامی بهره گرفت؟ و اگر پاسخ این سؤال مثبت باشد، سؤال دیگری مطرح شود و آن اینکه میزان و نحوة استفاده از دانش آیندهپژوهی برای این منظور چیست؟ تعریف آیندهپژوهی ماهیت علوم انسانی، به ویژه علوم اجتماعی به دلیل سروکار داشتن با انسان و رفتارهای او و نیز چندلایه بودن واقعیت اجتماعی، به گونهای است که اندیشمندان این عرصه را برای ارائة تعاریف یکسان دربارة مفاهیم مورد بحث، دچار حیرت و سرگردان میسازد."