چکیده:
شرایط اقتصادی پیچیده و در حال تغییر امروزه چنین اقتضاء می نماید تا بنگاههای اقتصادی دائما بدنبال روشهای نوین تامین مالی و متنوع تر نمودن پرتفوی خود باشند. از سوی دیگر نیز در طرحهای بزرگ که تامین مالی قابل توجهی را می طلبند، موسسات اعتباری حاضر به پذیرش ریسک ناشی از سرمایه گذاری در این طرحها که بخش عمده ای از منابع آنان را مصروف خواهد داشت نمی باشند، بنا به این شرایط و ضرورتها و در نظر گرفتن شرایط اقتصاد اسلامی که ایجاب می نماید راهکارهایی فراتر از روشهای تامین مالی موجود در اقتصاد ربوی ابداع و بکار گرفته شود، اقتصاددانان و فعالان بخش اعتباری بدنبال راهکارهایی برای رفع این معضل بوده اند. بسیاری از این راهکارها و ابزارها چیز بدیع و جدیدی نبوده و پیشینه ای به قدمت تاریخ اسلام یا فراتر از آن نیز داشته اند که با بروز رسانی آنها و انطباق با شرایط روز می توان به نحو شایسته ای از آنها استفاده نمود. با توجه به اینکه کشور ایران نیز در زمره کشورهای مسلمان بوده ، بویژه پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی سعی در برقراری اقتصاد اسلامی و جستجو برای ایجاد ابزارهایی منطبق با موازین اسلامی بوده است ، نقطه آغاز رسمی این موضوع حذف بانکداری ربوی و تصویب قانون بانکداری بدون ربا در سال ١٣٦٢ است . یکی از ابزارهای راهگشا در سنوات اخیر، انتشار اوراق مشارکت است که میتواند منبع تامین مالی مناسبی برای بنگاهها و ابزار سرمایه گذاری خوبی برای صاحبان سرمایه باشد. از سوی دیگـر فـروش اوراق مشارکت دولتی به عنـوان یک ابزار و سیاست پولـی انقباضی، گـزیـنه و راهکـاری برای جـمع آوری هرچـه بیشتر نقدیـنگی موجود و هدایت آن به سمت تولید می باشد. مقاله پیش رو ضمن بررسی تاریخچه اوراق مشارکت در ایران ، به بررسی نقش و اهمیت این اوراق در اقتصاد کشور، مشکلات ، مقررات و سایر موارد مرتبط به این موضوع میپردازد.
خلاصه ماشینی:
براساس قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت مصوب ١٣٧٦/٠٦/٣٠، اوراق مشارکت ،اوراق بهاداري است که با مجوز قانوني خاص يا مجوز بانک مرکزي،براي تأمين بخشي از منابع مالي مورد نياز به منظور ايجاد، تکميل و توسعه طرح هاي عمراني ــ انتفاعي دولت مندرج در قوانين بودجه سالانه کشور يا براي تأمين منابع مالي به منظور ايجاد،تکميل و توسعه طرح هاي سود آور توليدي، ساختماني و خدماتي (به استثناي امور بازرگاني) شامل منابع مالي لازم براي تهيه مواد اوليه مورد نياز واحد توليدي، توسط دولت ، شرکتهاي دولتي، شهرداري ها و موسسات و نهادهاي عمومي غير دولتي و موسسات عام المنفعه و شرکت هاي وابسته به دستگاه هاي مذکور، شرکتهاي سهامي عام و خاص و شرکتهاي تعاوني توليد منتشر مي شود و به سرمايه گذاراني که قصد مشارکت در اجراي طرح هاي ياد شده را دارند از طريق عرضه عمومي واگذار مي گردد و مبتني بر عقد مشارکت مدني مي باشد.
به اين ترتيب انتشار اين اوراق از سال نخست برنامه سوم توسعه به يکي از ابزارهاي پولي براي کنترل نقدينگي بازار تبديل شد و اوراق مشارکت توسط بانک مرکزي و با تصويب شوراي پول و اعتبارمنتشر گرديد، همچنين ٥ هزار ميليارد ريال اوراق مشارکت توسط دولت منتشر شد که اوراق منتشره توسط وزارت نيرو و برخي شرکتها مثل ايران خودرو، پلي اکريل و پتروشيمي خارک از جمله آنها بودند، اوراق مشارکت پس از اجرايي شدن به دو صورت ، اوراق سرمايه گذاري و اوراق مشارکت کوتاه مدت منتشر شده است و به عنوان يکي از روش هاي کار آمد سياست هاي پولي و مالي مدنظر قرار گرفته است .