چکیده:
یکی از مهم ترین سیاست هایی که می تواند برای کنترل مصرف گازوئیل در ایران مورد استفاده قرار گیرد ارتقاء کارایی مصرف این فرآورده نفتی است. ارتقاء کارایی مصرف گازوئیل در کنار خود مسئله ای به نام اثرات بازگشتی را به همراه دارد. اثرات بازگشتی حالتی است که طی آن کاهش انتظاری در مصرف گازوئیل (به دنبال ارتقاء کارایی آن) به دلیل کاهش قیمت موثر گازوئیل تا اندازه ای خنثی می شود. بدیهی است که بی توجهی به اثرات بازگشتی باعث خنثی شدن نتایج مد نظر برای ارتقاء کارایی خواهد شد. در این مقاله و، با استفاده از مدل تعادل عمومی قابل محاسبه مبتنی بر ماتریس حسابداری اجتماعی سال ۱۳۸۵، اثرات بازگشتی ناشی از ارتقاء کارایی مصرف گازوئیل تحت سه سناریوی ارتقای کارایی ۵ درصدی، ۸ درصدی و ۱۰ درصدی در بخش های مختلف اقتصاد و خانوارهای مختلف بررسی می شود. نتایج نشان می دهند که تحت هر سه سناریو، ارتقاء کارایی مصرف گازوئیل، باعث ایجاد اثرات بازگشتی در بخش های مختلف و خانوارها می شود. به طوری که بخش حمل و نقل ریلی تحت هر سه سناریو با مقادیر اثرات بازگشتی، به ترتیب برابر با ۳/۴۸، ۸/۳۳ و ۶/۲۵ درصد، دارای بیشترین اثرات بازگشتی بوده است. در مورد خانوارها نیز نتایج نشان می دهد که اثرات بازگشتی خانوارهای شهری تحت سه سناریو به ترتیب برابر با ۰۱/۳، ۵۰/۲ و ۷۰/۱ درصد و در مورد خانوارهای روستایی نیز، به ترتیب برابر با ۴۰/۵، ۱۳/۳ و ۹۰/۱ درصد، بوده است. نتایج مربوط به تغییرات در سطح فعالیت بخش ها نیز نشان می دهد که تحت هر سه سناریو، میزان تولید و سطح فعالیت بخش های مختلف به دنبال شوک کارایی افزایش یافته اند. تولید ناخالص داخلی نیز در نتیجه ارتقاء ۵، ۸ و۱۰ درصدی، کارایی به ترتیب معادل ۰۰۹/۰، ۰۱۲/۰ و ۰۱۵/۰ درصد رشد دارد..
One of the most important policies that can be used to control gasoil consumption in Iran is improving the efficiency of consumption of this oil product. The Improvement of gasoil consumption efficiency coupled with a problem called rebound effect (RE) where the initial reduction in gasoil consumption resulting in improved performance، partially neutralized. It is natural that neglecting the effect of the RE would undermine the policy optimization. The purpose of this paper is to measuring the RE following a 5، 8 and 10-percent improvement in efficiency of gasoil. CGE model based on SAM1385 have been used to achieve the purposes of the paper. The results show that following a 5، 8 and 10-percent improvement in efficiency of gasoil cause RE in different sectors and the maximum amount of RE is in road transport sector (respectively 48. 3، 33. 8 and 25. 6 percent). In the case of households، results show that following a 5، 8 and 10-percent improvement in efficiency of gasoil، the RE for urban households respectively is equal to 3. 01، 2. 50 and 1. 70 and for rural households respectively is equal to 5. 40، 3. 13 and 1. 90 percent. Following a 5، 8 and 10-percent improvement in efficiency، the activity level of various activities have increased and GDP growth respectively is equal to 0. 009، 0. 012 and 0. 015 percent.
خلاصه ماشینی:
در اين مقاله و، با استفاده از مدل تعادل عمومي قابل محاسبه مبتني بر ماتريس حسـابداري اجتمـاعي سال ١٣٨٥، اثرات بازگشتي ناشي از ارتقاء کارايي مصرف گازوئيل تحت سه سناريوي ارتقاي کارايي ٥ درصدي، ٨ درصدي و ١٠ درصدي در بخش هاي مختلف اقتصاد و خانوارهاي مختلف بررسي ميشود.
مقاله حاضر مستخرج از رساله دکتري نويسنده با عنوان "بررسي اثرات بازگشتي ناشي از بهبود کارايي مصرف بنزين و گازوئيل در ايران با تأکيد بر بخش حمل و نقل : رويکرد مدل تعادل عمومي قابل محاسبه " ميباشد که در دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائي انجام شده است .
چارچوب مدل تعادل عمومي قابل محاسبه با توجه به مباحث مطرح شده در مورد مصرف گازوئيل در کشور و سياست مربوط به ارتقاء کارايي مصرف اين فرآورده نفتي، مقاله حاضر درصدد بررسي اثرات بازگشتي ناشي از ارتقاء کارايي مصرف گازوئيل ، هم در فعاليت هاي مختلف و هم در خانوارها، با استفاده از مدل CGE است .
9/3 7/4 4/2 معادن 8/2 6/4 3/3 ساير صنايع 9/8 7/9 4/9 ساخت فرآورده هاي نفتي 9/6 7/6 4/3 توليد و انتقال و توزيع آب و برق و گاز ٣/٩ ٧/٠ ٨/٩ حمل ونقل ريلي 7/4 5/3 2/6 حمل ونقل جاده اي 8/1 6/1 3/0 حمل ونقل آبي 8/4 6/3 3/4 حمل ونقل هوايي 8/7 6/8 3/5 خدمات 9/1 7/2 4/1 متوسط 8/7 6/8 3/7 خانوار شهري 9/83 7/80 4/85 خانوار روستايي 9/81 5/75 4/73 متوسط 9/82 7/78 4/79 مأخذ: محاسبات تحقيق مطالعات تجربي نشان ميدهند که در نتيجه ارتقاء کارايي مصرف انرژي (در مطالعه حاضر: گازوئيل )، درجه اي از اثرات بازگشتي را ميتوان انتظار داشت .