چکیده:
در این مقاله اعتبار پیش بینی کلیدی نظریه پراکندگی سازگاریافته در مورد سازماندهی واکه ها بررسی شده است که براساس آن، هر چه تعداد واکه در یک نظام واکه ای بیشتر باشد مساحت فضای اکوستیکی جهت ایجاد تمایز ادراکی بین واکه ها بزرگتر می شود؛ بدین معنی که زبان هایی که دارای تعداد واکه بیشتر و همچنین بعد سازۀ اول وسیعتری هستند فضای واکه ای بزرگتری را به خود اختصاص می دهند. جهت بررسی این فرضیه، مساحت فضای واکه ای زبان فارسی با 2 واکه پیرامونی با فضای واکه ای گویش مازندرانی فریدونکناری با 5 واکه پیرامونی مقایسه شده است.این تحقیق با استفاده از روش پاجت و تایاین(2005)و شاخص های مساحتی یکر-کریستال(2010)با استفاده از نرم افزارR و بسته PBSmapping نشان می دهد که بین تعداد واکه و مساحت فضای واکه ای رابطه مستقیم مثبت وجود دارد و مساحت فضای واکه ای زبان فارسی در هر چهار گروه مردان و زنان در هجاهای بی تکیه و تکیه دار از مساحت فضای واکه ای همۀ گروه ها در گویش مازندرانی بزرگتر است. ولی رابطه بین تعداد واکه و گسترۀ سازۀ اول به اثبات نرسید. جهت مطالعه عمیق تر این فرضیه، سه شاخص مساحتی در دو زیرفضای پیشین و پسین نیز محاسبه شد. نتایج نشان داد که زبان فارسی در زیرفضای پسین در سه گروه بجز مردان در بافت هجاهای تکیه دار، گسترۀ سازۀ اول بزرگتری نسبت به گویش مازندرانی دارد. بدین ترتیب تا حد زیادی پیش بینی نظریه تأیید شد.
خلاصه ماشینی:
"این تحقیق با استفاده از روش پاجت و تاباین (٢٠٠٥) و شاخص های مساحتی بکر-کریستال (٢٠١٠) با استفاده از نرم افزار R و بسته PBSmapping نشان میدهد٢ که بین تعداد واکه و مساحت فضای واکه ای رابطه مستقیم مثبت وجود دارد و مساحت فضای واکه ای زبان فارسی در هر چهار گروه مردان و زنان در هجاهای بیتکیه و تکیه دار از مساحت فضای واکه ای همۀ گروه ها در گویش مازندرانی بزرگتر است .
این مقاله در پی پاسخگویی به این سوال است که آیا براساس پیش بینی کلیدی نظریه پراکندگی سازگاریافته بین مساحت فضای واکه ای و پیچیدگی ساختاری نظام واکه ای (در اینجا تعداد واکه ) زبان فارسی با ٦ واکۀ پیرامونی و گونۀ فریدونکناری گویش مازندرانی با ٥ واکۀ پیرامونی رابطه مستقیم مثبت وجود دارد؟ بدین معنی که آیا هر چه تعداد واکه بیشتر باشد فضای واکه ای بزرگتر است و سوال دوم آن که آیا زبان فارسی که در حاشیه پسین خود سه واکه دارد نسبت به گونۀ مازندرانی فریدونکناری که در حاشیه پسین خود دو واکه دارد گسترة سازة اول وسیعتری دارد؟ در این مقاله پس از ترسیم فضای واکه ای هجاهای تکیه بر و بیتکیۀ زبان فارسی و گویش مازندرانی در چهار گروه مردان و زنان براساس F١ *F٢ (هرینگتون ، ٢٠١٠) به مقایسه مساحت فضاهای واکه ای دو گونۀ زبانی مورد نظر میپردازیم ."