چکیده:
همانند سازی (شبیه سازی)یا همان نسبت دادن کاری به دیگری ،در تاریخ حدیث سابقة دیرینه ای دارد.به نظر می رسد حجم زیادی از گزاره های ثبت شده در منابع حدیثی،،همان گزاره هایی است که به منظور همانند سازی ،نقل شده اند.از سوی دیگر پایه مهم پژوهش های حدیثی و دین شناسی، همان اطلاعات و گزاره هایی است که در اختیار پژوهشگر حدیث و دین شناس قرار می گیرد و بر پایه آن به استنباط و ارائه رویکرد های دینی -از قبیل دیدگاه دین در باره جهاد ابتدایی، ترور، شکنجه،و...- می پردازد؛لذا بایسته است که پژوهشگر به منظور عدم خلط میان دیدگاه اسلام و دیدگاه مسلمانان در موضوعات مذکور، میان گزاره های حدیثی و گزاره های همانند ساز تفکیک نماید.در این نوشتار،سابقه همانند سازی در تاریخ حدیث بررسی شده است و هچنین به علل و عوامل همانند سازی وراه های تشخیص گزاره های حدیثی همانند ساز از گزاره های حدیثی اصیل اشاره شده است. با بررسی به عمل آمده ، به نظر می رسد، پنچ عامل در همانند سازی حدیث مؤثر بوده است ؛چنان که با توجه به چهار راهکار، می توان به جدا سازی میان گزاره های حدیثی اصیل و همانند ساز دست یافت.کلید واژه:حدیث ،،همانند سازی،اسلام،عوامل،باورهای کلامی
خلاصه ماشینی:
(جرجـاني ، ١٣٢٥ق ، ج٨، ص٣٧٠؛ حلـي ، ١٤١١ق ، ص٦٢؛ بروجردي ، ١٤١٥ق ، ج ٢٥، ص٣٦٥؛ مفيد، ١٤١٤ق ، ج١، ص٢٠٤؛ ابن شهرآشوب ، بـي تـا، ج٢، ص١٨٤؛ مغربي ، ١٣٨٣ق ، ج١، ص٨٦) حال برخي از محدثان و مورخان در برابر فضيلت يـاد شـده امـام علـي «ع » بـه هماننـد سازي روي آورده اند و چيرگي در قضاوت ، آن هم در همان رخداد مذکور را به «معاذ بـن جبل » نسبت داده و در اين باره گفته انـد: مـردي کـه دو سـال از همسـرش دور بـود، پـس از بازگشت به خانه مشاهده کرد که همسرش باردار است .
(مرعشـي نجفـي ، ١٤٢٦ق ، ج١، ص١٥٨-١٣٢؛ مســلم ، ١٤٢٠ق ، ج٨، ص٣٩؛ يعقــوبي ، ١٤١٣ق ، ج٢، ص٤٠٥-٤٠٤؛ مفيـــد، ١٣٨٠، ص١٥٤-١٥١؛ طبرســـي ، ١٣٣٨، ص١٣٦-١٣٥؛ ابـــن اثيـــر، ١٣٨٥ق ، ج٢، ص٢٨٧-٢٨٦؛ صـالحي شـامي ، ١٤١٤ق ، ج٦، ص٤١٨؛ حلبـي ، ١٤٠٠ق ، ج٣، ص٢٣٦؛ محمدي ري شهري ، ١٤٢٥ق ، ج٨، ص١٠٩) لازم به ذکر است که برخـي از محـدثان و عالمـان اهـل سـنت از حـديث مـذکور بـه «متواتر» تعبير کرده اند؛ (مرعشي نجفي ،١٤٢٦ق ، ج١، ص١٣٢) با اين حال برخي بـه هماننـد سازي درباره فضيلت مذکور برآمده اند؛ چنان که «سيوطي » از «ابن عساکر» نقل مي کند که «جعفر بن محمد= امام صادق «ع »»گفت : «وقتي پيامبر«ص » براي مباهله بيرون آمد، همـراه او ابوبکر و فرزندش ، عمر و فرزندش ، عثمان و فرزندش ، علـي و فرزنـدش بودنـد» (سـيوطي ، بي تا، ج٢، ص٣٨) يا گزارش کرده اند که در جريان حرکت پيامبر«ص » براي مباهله ، غير از حضــرت فاطمــه «س »، عائشــه دختــر ابــوبکر و حفصــه دختــر عمــر هــم حضــور داشــتند.