چکیده:
در گذر زمان، برخی از احادیث، دچار آسیب هایی شده اند که از جمله آنها، نقل به معنا بدون رعایت شرایط آن، تحریف و نیز تطبیق غیر دقیق با آیات قرآن است. این آسیب ها مانع از فهم صحیح و پذیرش بدون بررسی احادیث می شوند. بنابر این لازم است برای پذیرش یک حدیث یا نفی صدور آن و در صورت پذیرش، دست یابی به فهم صحیح از آن، نخست به کنکاش از مصدر و اعتبار آن پرداخت. از جمله احادیثی که بعضی از مفسران ادعا کرده اند جعلی است، حدیث بعوضه در تفسیر قمی از امام صادق (ع) است که در آن گفته شده مراد از بعوضه در آیه 26 سوره بقره، امیرالمؤمنین است. حدیث دیگری در تفسیر امام عسکری (ع) نقل شده که برخی آن را نشان جعلی بودن حدیث بعوضه دانسته اند، در برابر برخی تلاش کرده اند تا راه حلی برای جمع میان این دو حدیث بیابند. در این مقاله با بررسی علمی و روشمند سند و متن روایت بعوضه و نقد فنی آن، از جمله تشکیل خانواده حدیثی و تحلیل متنی احادیث مرتبط، بررسی امکان جمع دلالی یا ترجیح هر یک از احادیث، مشخص شده که حدیث بعوضه دچار آسیب نقل به معنای بدون رعایت شرایط شده که زمینه ساز آسیب فهم نادرست از تفسیر آیه است و نیز آسیب های تحریف در متن و تدلیس در سند روایت بعوضه قابل ریشه یابی است و نیز ثابت شده که تطبیق واژه "بعوضه" بر امام (ع) به عنوان بطن آیه 26 سوره بقره نادرست می باشد.
خلاصه ماشینی:
کنکاشي پيرامون حديث تفسيري بعوضه در تفسير قمي و آسيب شناسي آن 1 سيد رضا مؤدب 2 محسن دلير تاريخ دريافت : ١٣٩٥/٠٢/٠١ تاريخ تصويب :١٣٩٥/٠٨/٠١ چکيده در گذر زمان، برخي از احاديث دچار آسـيب هـايي شـدهانـد کـه از جمله اين آسيب ها، نقل به معنا بدون رعايت شـرايط آن، تحريـف و نيز تطبيق غير دقيق بر آيات قرآن است .
در ايـن مقالـه بـا بررسـي علمـي و روشمند سند و متن روايت بعوضه و نقـد فنـي آن، از جملـه تشـکيل خانواده حديثي و تحليل متني احاديث مرتبط ، امکان جمع دلالـي يـا ترجيح هر يک از احاديث مورد بررسي قرار گرفته و مشخص شـده که حديث بعوضه دچار آسيب نقل به معناي بـدون رعايـت شـرايط شده که زمينـه سـاز آسـيب فهـم نادرسـت از تفسـير آيـه اسـت .
ايـن نظـر در معجـم رجـال الحديث از شيخ حر عاملي نقل و از سوي نويسنده ، تقويت شده است (خويي ، ١٤١٤، ج ١، ص٤٩) اما گروه ديگري قائل به تفصـيل ميـان احاديـث موجـود در آن شـده و گفتـه انـد کـه بخشي از آن را ابوالفضل العباس بن محمد بن قاسم از خود علي بن ابـراهيم قمـي و بخـش ديگر را از ابوالجارود، زياد بن منذر، نقـل کـرده (داوري ، ١٤١٦، ص١٦٥) و گروهـي هـم مطالب آن را چهار بخش دانسته اند: بخشي را ابوالفضل العباس از علي بن ابراهيم و قسـمتي از ابوالجارود و گروهي را از منابع ديگر نقل کرده و قسمت چهارم ، حديث نيست بلکه نظر شخصي علي بن ابراهيم ، ابوالجارود يا شـخص ابوالفضـل العبـاس اسـت .