چکیده:
يكي از مصاديق عدالت اجتماعي برقراري عدالت در روابط كارگزاران حكومت و مردم است. اين رابطه يك رابطه برابر و يكسان نيست. بدين روي، توجه به اجراي عدالت در آن حايز اهميت بيشتري است. از جست وجو در منابع ديني، مي توان به قواعد و مولفه هاي ساختاري در حكومت اسلامي دست يافت كه مي تواند اجراي عدالت را در اين زمينه تسهيل و حقوق مردم را در اين رابطه تضمين كند. در اين مقاله، اين قواعد و مولفه ها توصيف و بررسي شده اند. نتايج حاصل از اين بررسي آن است كه قواعدي مانند شروط و صفات كارگزاران حكومتي، در دسترس بودن آنان، برابري آنان با مردم در مقابل قانون، نظارت بر رفتار كارگزاران، رسميت دادن به شكايت مردم از آنان، و رسيدگي قاطع به تظلمات مردم در اين زمينه، از قواعدي است كه در ساختار حكومت اسلامي در جهت رعايت عدالت در روابط مردم و كارگزاران و تضمين حقوق مردم پيش بيني شده است.
خلاصه ماشینی:
"سؤال اصلی این پژوهش آن است که چه قواعد و اصول شکلی در ساختار و سازمان حکومت اسلامی، برای اجرای بهتر عدالت و تضمین حقوق مردم در روابط بین مردم و کارگزاران حکومت پیشبینی شده است؟ مقصود از «اصول و قواعد شکلی و سازمانی در حکومت اسلامی»، قواعد برگرفته از اهداف و مبانی حکومت اسلامی است که الهامبخش شکل و طراحی نهادهای اداری و تفکر و رفتار مقامات دولتی و کارگزاران حکومتی است.
همچنین امام علی علیه السلام در نامهای به امیران سپاه خود، به آنان متذکر میشوند که مقام و منصب نهتنها نباید برای شما علو و برتری و غرور ایجاد کند، بلکه باید شما را به مردم نزدیکتر سازد: «از بندة خـدا، علیبن ابیطالب امیـرمـؤمنان، به مـرزداران: اما بعد، بر زمامدار لازم است که اگر اموالی به دست آورد یا نعمتی به او اختصاص یافت با رعیت دچار دگرگونی نشود و با آن اموال و نعمتها، که خداوند نصیبش نموده، بیشتر به بندگان خدا نزدیک شود و به برادرانش مهربانی کند»(همان، نامه 50).
حتی امام علیه السلام به رفتارها و اعمال شخصی کارگزاران، که بر رفتارها و تصمیمات اداری و حکومتی آنان میتواند تأثیرگذار باشد نیز اهمیت میدهند و نسبت به گزارشی که حتی مهمانی رفتن یکی از کارگزاران به خانة ثروتمندان را اعلام کرده است حساسیت نشان میدهند و کارگزار را توبیخ میکنند(همان، نامه 45).
بیان روشنگرانة امام علی علیه السلام در عهدنامة مالک اشتر به این نکته اشاره دارد که میفرمایند: «نظارت پنهانی و مستمر تو بر امور کارگزاران، همچون آواز و بانگ ساربان در همراهی با قافلة شتران است که آنها را هماهنگ و پایدار و رو به سمت هدف میراند و موجب درستکاری در امانت و مدارا با مردم در سلوک اداری میشود»(نهجالبلاغه، نامه 53)."