چکیده:
رسائل سعدي، به شش نوشتار مجزا اطلاق مي شود كه معمولا در كليات شيخ به چاپ مي رسند و همگي به نثر نوشته شده اند. از زمان اولين تلاشها براي چاپ نسخه مصحح علمي كليات سعدي، پرسش از انتساب اين رسائل موضوعي مهم بوده است. محققان مختلف نيز به سهم خود به اين موضوع پرداخته و پاسخ هايي به آن ارائه كرده اند. در اين مقاله قصد بر اينست كه با استفاده از روشهاي سبك سنجي و انتساب تاليف، مبتني بر تحليلي كمي، با مقايسه اين رسائل و گلستان، پاسخي براي پرسش انتساب اين رسائل ارائه كنيم. در اين مقاله، با استفاده از دو نوع تحليل مبتني بر دو شاخص متفاوت، تلاش شده تا پاسخي دقيق به مساله ارائه شود. روش اول استفاده از منحني هاي خصيصه نماي مندنهال است. روش دوم استفاده از الگوئي براي توصيف كمي شاخص تكرار واژگان در متن است. نتيجه حاصل به طوركلي با حدس فروغي درباره انتساب اين رسائل هماهنگ است. سه رساله (نصيحه الملوك، عقل و عشق، و انكيانو) به قلم خود سعدي هستند. تقريرات ثلاثه و در تقرير ديباچه حتما نوشته فرد ديگري هستند. مجالس نيز، اگرچه به قلم سعدي نيستند، اما احتمال اينكه سخنان شفاهي وي بر منبر باشند زياد است.
خلاصه ماشینی:
"با توجه به تمام این ها و تفاوت معنادار نمودار گلستان و رسالۀ «در تقریر دیباچه » میتوان با اطمینان زیاد حکم کرد که این رساله به قلم شیخ نیست و بعدها توسط فرد دیگری برای کلیات شیخ آماده شده است .
این رساله از سه بخش جداگانه تشکیل شده است ؛ اما به دو دلیل این سه را در کنار هم و ذیل عنوان «تقریرات ثلاثه » بررسی خواهیم کرد: اول اینکه ، این سه بخش همواره ذیل همین عنوان در کلیات شیخ حضور داشته اند که پیوند و قرابت این سه بخش را نشان میدهد؛ همچنین ، در کنار هم قرار گرفتن این سه متن باعث افزایش طول رساله و زیاد شدن دقت بازنمایی خواهد شد.
با توجه به اینکه «مجالس پنج گانه » رسالۀ بلندی است ، این تفاوت میتواند معنادار باشد؛ اما به دلیل اینکه این تفاوت اندک است ، ناگزیر باید نتایج تحلیل تکرار واژگان را نیز برای بررسی انتساب این رساله به سعدی مورد توجه قرار دهیم .
همان طور که میبینیم ، بزرگی این عدد برای رسائل از کلیلۀ نصرالله منشی هم بیشتر است ؛ این درحالی است که «مجالس پنج گانه » بلندترین رساله در میان باقی رسائل است و درصورت نوشته شدن این رساله به قلم سعدی، این طول زیاد متن باید باعث شبیه تر شدن متن و سبک آن به گلستان شود؛ درحالی که میبینیم نه تنها اختلاف کمتر نشده ، بلکه بیشتر نیز شده است ؛ بنابراین ، میتوان گفت مجالس به قلم شیخ نیستند."