چکیده:
صور خیال یکی از رایجترین اصطلاحات در نقد ادبی است و از جمله اصطلاحاتی است که بیشترین تکثّر معنایی را داراست. واکاوی صورخیال شاعرانه یکی از راههای تشخیص افتراق و اشتراک آثار ادبی است. بررسی از این دیدگاه در نهایت، سبک و ارزش هنری را روشن کرده و میزان قدرت، نوآوری و بهرهگیری از میراث گذشتگان را مشخص میکند. بیدل دهلوی (و بالطبع شاعران سبک هندی بهویژه شاخة رهرو خیال) با باریکبینی و تیزبینی، در عناصر و پدیدههای اطراف خود، جزئینگر بوده و در جستجوی معنای بیگانه، نوآوریهای بیشماری را در انواع صور خیال از خود به جای گذاشته است. این نوآوریها در بطن خود، ویژگیهایی را داراست که نیما یوشیج نیز در نوگراییهایش آنان را به کار بردهاست. از آنجا که سنجش صور خیال این دو تن(بیدل و نیمایی) میتواند نشانگر تمایزات و تشابهات این دو با یکدیگر باشد، ازین رو در این مقاله، نخست به تعریف صور خیال، بررسی چهار حوزه استعاره، تشبیه، کنایه و تصاویر، بررسی چگونگی صور خیال در اشعار این دو تن و در نهایت سنجش و مقایسة این دو سبک به صورت نمودار پرداخته شدهاست.
خلاصه ماشینی:
پیش ازین تنها یک مقاله در این بـاب بـه چـاپ رسـیده کـه مقالـۀ مـورد نظـر اثـر مشترک دکتر یحیی طالبیان و منصور نیک پناه با عنوان مقایسه صور خیال در شـعر بیـدل و نیما بوده که در سال ١٣٨١ در مجلۀ علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شـیراز (دورة هفـدهم ، شمارة دوم ، پیاپی ٣٤، صفحات ١٠٨ -٩٩ ) به چاپ رسیده است .
١-٣-ضرورت و اهمیت تحقیق با عنایت به اینکـه در مقالـۀ طالبیـان و نیـک پنـاه ، بـه طیـف زیـادی از مـوارد چـون استعاره ، تشبیه ، حسامیزی، وابسته های عددی، ترکیب هـای خـاص ، ایهـام ، اسـلوب معادلـه ، اسطوره ،کنایه ، سمبل ، اغراق ، پارادوکس پرداختـه شـده اسـت (و در جـای خـود ارزشـمند میباشند)، اما تمرکز کافی بر روی مباحث صورت نگرفته و در مباحثی چون اسـتعاره ، تنهـا به بیان میزان استفاده از استعاره (صفحۀ ٩٩ مقاله )- کمیت اسـتفاده از اسـتعاره در اشـعار هـر دو تن (ص ٩٩)- نمونه هایی از استعاره های مبتذل و مکنیه (ص ١٠٠)، در مبحث تشبیه تنهـا به میزان استفاده از تشبیهات و جدول بسـامد مـورد نظـر (ص ١٠١)- اشـاره بـه پیچیـدگی و ایجاز تشبیهات در شعر بیدل (ص ١٠١)-نمونه ای از تشبیهات حسـی و معقـول و در مبحـث کنایه نیز تنها به نمونه هایی از کنایات به کار رفته در اشعار آن دو تن اشاره شـده اسـت (ص ١٠٥).
از آنجـا کـه سـنگ بنای سبک هندی، تصویرسازی بر پایۀ تشبیه است و در شعر این شاعران صـورت هنـریتـر تشبیه یعنی استعاره بسامد بیشتری دارد، «نگاه استعاری» عنوان بهتری است ، اما ایـن دیـدگاه در اشعار نیما دیده نمیشود چرا که اصراری در یافتن معنای بیگانه ندارد.