چکیده:
عاشورا، عرصه نمایش عبودیت ، وفا، ایثار، عشق ، وصـال ، آب ، عطـش ، رجـز، نبـرد، دفاع ، جوانمردی، عطوفت ، شهادت ، اسارت و همه زیباییهـا از یـک سـو و همـه کینـه هـا و زشتی و پلشتیها از سوی دیگر است . عرصه هایی که میتوان ، هر کدام از آن ها را به طـور- عمیق ، مورد بررسی قرار داد. این مقاله به موضوع رجز میپردازد. ابزاری که در زمان قدیم ، در میـدان جنـگ ، بـرای تضعیف نیروی دشمن ، مورد استفاده قرار میگرفت . توجه به رجز، از سوی امـام حسـین (ع ) و یارانشــان ، دارای جنبــه هــای ارزشــی زیبــاییشــناحتی فراوانــی اســت . از عناصــرکلیــدی رجزهایعاشورا، آب و عطش است . چگونگی پردازش موضـوع آب و عطـش در رجزهـای عاشـورا، در ایـن تحقیـق مـورد بررسی قرار گرفته و جنبه های بلاغی آن از زاویه حقیقت و تصویر، توضیح داده شده است . نتیجه این مقاله نشان میدهد که رجزهای عاشورا تـاثیر فراوانـی در بیـان قـدرت و تقویـت نیروی خودی و تضعیف قوای دشمن داشته و در انتقال پیام هـای دینـی، اخلاقـی، انسـانی و تعلیمی نقش مهمی ایفا میکرده است و حماسه آفرینان کربلا با کنار هم قرار دادن حــقیقت و خـیال ، در رجـزهای خویش به خلق آثاری هنری دربارة «آب و عطش »، دست یافته اند.
خلاصه ماشینی:
نتیجۀ این مقاله نشان میدهد که رجزهای عاشورا تـأثیر فراوانـی در بیـان قـدرت و تقویـت نیروی خودی و تضعیف قوای دشمن داشته و در انتقال پیام هـای دینـی، اخلاقـی، انسـانی و تعلیمی نقش مهمی ایفا میکرده است و حماسه آفرینان کربلا با کنار هم قرار دادن حــقیقت و خـیال ، در رجـزهای خویش به خلق آثاری هنری دربارة «آب و عطش »، دست یافته اند.
» (قبادیان ، ١٣٩١: ٨) مسئله ای که مورد سؤال قرار میگیرد این است که آیـا آب در سـرزمین کـربلا وجـود داشته که سپاهیان ابن زیاد آن را به روی امام (ع ) و یارانش ببندند و ملامت سپاهیان ابن زیـاد از سوی سپاه امام (ع ) امری منطقی است ؟ در پاسخ باید گفت : «این که گفته مـیشـود: کـربلا سرزمین بدون علف و بیابانی بوده ، معنایش این است که در سال ٦١ در آن جا کسی زندگی نمیکرده و این سرزمین ، خالی از سکنه بوده است ، نـه ایـن کـه در آن سـرزمین آب وجـود نداشته است ؛ پس ، معنای عدم وجود آب در کربلا آن است که آب را بـه روی اهـل بیـت و یاران امام (ع ) بستند و تهیۀ آب برای امام (ع ) مشکل شد.
» (قبادیان ، ١٣٩١: ١٠ ) قبادیان در ادامه چنین نتیجه میگیرد: «پس ، بـه طور خلاصه : باید در اولین گام شناخت نقش آب در کربلا، این گونه نتیجه گرفت کـه آب به عنوان عامل حیاتی و زندگیبخش در اطـراف ایـن حادثـه و در قالـب رود فـرات وجـود داشته ؛ اما با ممانعت سپاهیان دشمن ، به دست لشکریان حضرت امام حسین (ع ) نمـیرسـیده - است ...