چکیده:
رحمت دو جریان دائمی دارد که همواره بر همه ی هستی روان است : رحمت رحمانی و رحمت رحیمی . با رحمت رحمانی خلقت شکل گرفته است و با رحمت رحیمیه هستی به نهایت رشد خویش دست می یابد . خداوند انسان را آفرید تا رشد کند و او را از رحمت رحمانیه خود به رحمت رحیمیه برساند. رحیمیت خداوند بازگشت به ربوبیت او دارد. عالم پرورشگاه است. او رب همه موجودات است که زمینه رشد وشکوفائی استعدادها و به فعلیت رساندن آن استعدادها را فراهم می کند و انسان است که باید برای رسیدن به رحمت الهی در خود ظرفیت ایجاد کند تا مشمول رحمت رحمانیه و رحیمیه خداوند در دنیا و آخرت شود. آنچه این مقاله بدان اهتمام می ورزد بررسی تطبیقی رحمت الهی از دیدگاه مفسران شیعه و سنی است . نگارنده در ابتدا به بررسی معنای لغوی و اصطلاحی رحمت پرداخته، سپس جایگاه رحمت الهی را در قرآن و روایات با توجه به نظر فریقین بررسی نموده است. در ادامه به بیان تفاوت میان رحمت رحیمیه و رحمانیه پرداخته شده و مشخص شد که لعنت که مقابل رحمت می باشد از مقوله گفتار نیست و به معنای دوری از رحمت است. و در رحمت الهی تبعیضی نیست بلکه هر کس بر اساس قابلیتی که کسب می کند میتواند از رحمت خداوند بهره مند گردد .
خلاصه ماشینی:
او رب همه موجودات است و زمينه رشد و شکوفائي استعدادها و به فعليت رساندن آن استعدادها را فراهم مي کند و اين انسان است که بايد براي رسيدن به رحمت الهي در خود ظرفيت ايجاد کنـد تـا مشـمول رحمـت رحمانيـه و رحيميه خداوند در دنيا و آخرت شود.
طبري در کتاب جامع البيان معتقـد اسـت کـه رحمـت رحيميـه خداونـد اختصـاص بـه مؤمنين دارد و ميگويد: اين خاص بودن کلمه رحيم آن را از معنايش تهي نمي کند؛ چـه ايـن رحمت در دنيا باشد و يا در آخرت و يا هر دو.
ابن عربي در کتاب رحمة مـن الـرحمن فـي تفسـير و اشـارات القـرآن معتقـد اسـت کـه رحمت رحمانيه رحمت امتناني است که هم در دنياو هـم در آخـرت فراگيـر اسـت و رحمـت ٩٣ دوفصل نامة دانشگاه قم : سال دوم شماره اول ـ بهار و تابستان ١٣٩٥، شماره پياپي ٣ رحيميه را رحمتي وجوبي دانسته که اختصاص به مومنان در آخـرت دارد ( ابـن عربـي .
محمد جواد مغنيه در تفسير کاشف با عنايت به آيه ١۶۵ سوره اعراف مي نويسد: رحمت در معناي عنايت رحمتي است که شامل همه موجودات مي شود حتي ابلـيس ، امـا رحمـت بـه معني ثواب رحمتي است کـه خداونـد آن را بـه بنـدگان بـاتقوا و مـؤمن خـود عطـا مـي کنـد و َ "فسأکتبها للذين " اشاره به آن دارد (مغنيه ،١۴٢۴، ج ٣: ۴٠٣).