چکیده:
جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی از جمله دو بازیگر، رقیب و کنشگر منطقهای محسوب میشوند که با توجه به عوامل ثابت و متحول تاثیرگذار بر روابط دو کشور در دورههای مختلف، سیاستهای متنوعی از همکاری نسبی تا رقابت و تقابل در پیش گرفتهاند. در این راستا تنش و ناسازواری میان این دو کشور، با شروع تحولات جدید در منطقه، سطح وسیعتری از اختلافات را در برگرفته است که زمینهساز رقابت و نفوذ هرچه بیشتر در حوزههای راهبردی در منطقه شده است. این امر منجر به تغییرات تاکتیکی و عملیاتی در حوزههای ژئوپلتیک مناطق مورد منازعه از جمله سوریه، یمن و عراق میباشد که این عامل توانسته است رقابت و تعارضات منطقهای و داخلی را در ایران و عربستان ایجاد کند. هدف اصلی این پژوهش، تبیین عوامل تاثیرگذار در تقابل و موازنه بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی است. نویسنده با بهرهگیری از روششناسی توصیفی- تحلیلی، درصدد پاسخ به این پرسش اساسی است که مولفههای تاثیرگذار در تقابل و رقابت جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی کدامند و چه تاثیری در سیاست خارجی این دو کشور داشته است؟ در پاسخ به این پرسش، مهمترین زمینههای اختلافات ایران و عربستان در ابعاد چندگانه امنیتی، سیاسی، هویتی، اقتصادی و ایدئولوژیک قابل واکاوی است که عربستان تلاش کرده است با تشکیل ائتلاف و راهبردهای موثر در موازنه قدرت از نفوذ هرچه بیشتر جمهوری اسلامی ایران در منطقه جلوگیری کند و همچنین وزن ژئوپلتیکی و قدرت نسبی ایران را در منطقه کاهش دهد.
خلاصه ماشینی:
"در واقع ایران براساس روابط امنیتی و ژئوپلتیک خود با سوریه، عراق و لبنان که از جمله کشورهای راهبردی و تأثیرگذار در سیاست خارجی منطقهای آن به شمار میآیند، که انعکاسی از توازن قدرت ایران و عربستان است و به عبارتی دیگر علیرغم بروز بحرانها و نا امنیهای داخلی سوریه و عراق منجر به این قضیه شده که جمهوری اسلامی ایران برای جلوگیری از بیثباتی و تهدیدهای امنیتی این کشورها و نیز جلوگیری از بروز بیثباتی بیشتر در منطقه، سیاست حفظ وضع موجود و تأمین امنیت هرچه بیشتر در قبال این کشورها را در پیش گرفته است.
مهمترین رویکردهای تقابل و رقابت در سیاست خارجی عربستان و ایران از مهمترین عوامل تأثیرگذار که باعث تنش و بحران و همینطور تلاش در روند ایجاد یک موازنه قدرت در سیاست خارجی ایران و عربستان در محیط منطقه و بینالملل شده است، میتوان از انگارهها، هویتها و قواعد هنجاری مشترک بین الاذهانی بهره گرفت که این عوامل در ابعاد ایدئولوژیک، امنیتی و سیاسی، هویتی، مذهبی و اقتصادی تأثیرات ویژهای در بحران و خدشهدار کردن سیاست خارجی ایران و عربستان دارد، که به عوامل زیر میتوان اشاره کرد: الف) دولت- ملت تثبیت نشده کشورهای عـرب حـوزه خلـیج فـارس و بـه ویـژه عربسـتان هنـوز نتوانستهاند براساس مؤلفه دولت- ملت قوام یابند (میرحیدر،۴۳:۱۳۹۱)، این مسـئله سـبب شـده است تا چارچوب هویتی این کشور با ایران که دارای بنمایههای دولت- ملـت قـوی و تـاریخی است، با تعارضاتی روبرو گردد."